سابقه و هدف: به‌دلیل اهمیت و مصرف گسترده، مطالعات متعددی روی هستۀ خرما انجام شده است. مطالعات حیوانی نشان می‌‌دهند که مصرف عصارۀ هستۀ خرما در کاهش قند خون مؤثر بوده است. قهوه بدون کافئین هستۀ خرما یک جایگزین مناسب برای افرادی است که قهوه زیاد مصرف می‌کنند. با توجه به ویژگی‌های هستۀ خرما تبدیل آن به شکل پودر خوراکی با چالش‌های فراوانی همراه است که می‌تواند به کاهش تمایل تولیدکننده و مصرف‌کننده برای استفاده از این محصول ارزان و با ویژگی‌های مطلوب منجر شود. رویکردهای بهینه‌سازی نوین بر پایۀ علوم آماری، اطمینان خاطر بالایی را برای ایجاد شرایط جهت تولید بهینۀ مواد دارویی فراهم می‌کند. مواد و روش‌ها: هستۀ خرمای کبکاب توسط کارشناس آزمایشگاه گیاهان دارویی شناسایی و با آب شسته و خشک شد. ۵۰ گرم هستۀ خرما در کوره با دمای ۲۰۰ درجۀ سانتی‌گراد به‌مدت ۲۵ دقیقه حرارت داده شد تا بریان شود. بعد از آسیاب اولیه برشی، برای رسیدن به پودر یکنواخت، فاکتورهای مؤثر بر کاهش اندازۀ ذرهای با روش استفاده از آسیاب توپی توسط طرح D-optimal توسط نرم‌افزار Design-Expert مورد ارزیابی قرار گرفت. توزیع اندازۀ ذرهای به‌عنوان پاسخ در نظر گرفته شد و پودر بهینه از نظر خصوصیات داروسازی ارزیابی شد. یافته‌ها: شاخص‌های مدل به‌دست آمده برای تهیۀ پودر از نظر آماری قابل قبول و مناسب هستند. برای مثال مقدار ۰/۸۱برای Pred R-Squared در تناسب با Adj R-Squared با مقدار ۰/۹۳ است. معادلۀ محاسبه‌شده نشان می‌دهد که در صورت افزایش زمان و کاهش سرعت و در صورت داشتن چرخش معکوس، توزیع اندازۀ ذرهای باریک‌تری حاصل خواهد شد. نتیجه‌گیری: پودر به‌دست آمده ضمن داشتن اندازۀ ذرهای و توزیع اندازۀ ذرهای مناسب دارای خصوصیات قابل قبول جریان‌پذیری برای نوین‌سازی فرآورده طب سنتی مذکور است. همچنین روش به‌کار رفته در این مطالعه می‌تواند الگوی مناسبی برای سایر فرآورده‌های طب سنتی باشد که در فرآیند تهیه، نیاز به تدبیر دارند.
Ashrafi H, Badr P, Nazari M, Azadi A, Mohagheghzadeh A. A novel approach to the optimization of date-palm kernel artificial coffee preparation as the ethno-traditional product. jiitm 2019; 10 (2) :99-110 URL: http://jiitm.ir/article-1-1136-fa.html
اشرافی هاجر، بدر پرمیس، نظری مستوره، آزادی امیر، محقق زاده عبدالعلی. بهینه سازی نوین تهیۀ پودر قهوۀ هستۀ خرما به عنوان فرآورده طب سنتی و بومی. مجله طب سنتي اسلام وايران. 1398; 10 (2) :99-110
