شناخت انواع بیماری‌ها و اسباب و علائم آنها از مباحث مهم در پزشکی است که نقش بسیار مهمی در تشخیص، درمان و پیشگیری از بیماری‌ها دارد. در این مقاله، کتاب اقسام الامراض که به تقسیم بیماری‌ها و بیان اسباب و علائم آنها در طب ایرانی پرداخته است، معرفی می‌شود. حکیم محمد شمس‌الدین‌بن حکیم حسام‌الدین‌بن حکیم خواجه معین‌الدین، رسالۀ اقسام الامراض را در سال 1275 ه.ق، در 128 صفحه به زبان فارسی نوشته است. نسخۀ خطی این کتاب در کتابخانۀ نظامیۀ حیدرآباد هند نگهداری می‌شود. در این رساله تعریف، اسباب و علل، دلایل و علائمِ حدود 490 بیماری (از سر تا قدم) در پنج بخش بیان شده است. ابواب و عناوین پنج‌گانۀ این کتاب عبارت‌اند از: 1. امراض به‌حسب اعضا؛ 2. امراض مختصۀ مردان؛ 3. امراض مختصۀ زنان؛ 4. پوست و مو؛ 5. حُمَّیات. این کتاب در قرن 13 ه.ق نگاشته شده است و کلمات و اصطلاحات غیرفارسی در بخش‌های مختلف آن به چشم می‌خورد و حاوی اطلاعات مهمی دربارۀ تعریف و تقسیم‌بندی بیماری‌ها و اسباب و علائم آنهاست. رسالۀ اقسام الامراض، علی‌رغم حجم کم آن، اطلاعات ارزشمند و دقیقی برای آشنایی با بیماری‌ها دارد. این کتاب بدون پرداختن به اختلاف‌نظرها به‌اختصار و به‌صورت روان و شفاف، مطالب اصلی و مهم مربوط به بیماری‌ها را بیان کرده است که می‌تواند مورد استفادۀ پژوهشگران در حوزۀ مکتب طب سنتی ایران قرار گیرد.
Karimi Maghsad M, Namdar H. An introduction to the book Aqsam-ul-Amraz, authored in the 13th century AH. jiitm 2023; 14 (2) :151-156 URL: http://jiitm.ir/article-1-1612-fa.html
کریمی مقصد محمد، نامدار حسن. معرفی کتاب «اقسام الامراض» تألیفی در قرن سیزده هجری قمری. مجله طب سنتي اسلام وايران. 1402; 14 (2) :151-156
