سابقه وهدف: بر اساس شواهد تاریخی، بیماری سنگ کلیه یکی از بیماریهایی است که از گذشتههای دور مورد ابتلا انسان بوده است، و پیشینیان برای درمان آن از روشهای مختلف استفاده میکردهاند. در کتابهای معتبر طب سنتی، فصل مستقلی به بیماری سنگ کلیه اختصاص داده شده است. برخی از این کتابها قدمتی بیش از هزار سال دارند. غالب آنها به اتیولوژی، علائم و درمان سنگ کلیه پرداختهاند. این مطالعه با هدف یافتن پاسخ این سوال انجام گرفت که آیا امروزه میتوان از روشهای کم عارضهتر، موثرتر و ارزانتری برای خارج کردن برخی از انواع سنگ کلیه استفاده نمود یا خیر؟
مواد و روشها: این تحقیق یک مطالعه کیفی است. منبع تحقیق آن پنج کتاب معتبر در طب سنتی ایران میباشد. این کتابها در قرن نهم، دهم، و یازدهم میلادی تالیف شدهاست. مطالب این کتب در ارتباط با درمان سنگ کلیه ابتدا از نظر محتوا، تجزیه و تحلیل (contenet Analysis) و سپس دسته بندی (Formulation) شده است.
یافتهها: این پنج حکیم ایرانی معتقدند برخی از داروها به طریق خوراکی پس از جذب سیستمیک و ورود به گردش خون کلیوی بر سنگ کلیه اثر کرده و آنها را حل میکنند. آنها نام این داروها را "مُفَتِّت" نامیدهاند. این داروها متنوع بوده و در طبیعت دارای سه منشا معدنی، گیاهی و حیوانی میباشند.
نتیجهگیری: بر اساس شواهد تاریخی مکتوب، برخی داروها از طریق خوراکی میتوانند بر روی سنگ کلیه مؤثر باشند و آنها را حل کنند. این پنج حکیم ایرانی داروهای متعددی با این خصوصیت معرفی کردهاند. با توجه به مراتب علمی آنها در عصر خود، و نیز با توجه به اینکه آنان در قرون مختلفی زندگی میکردهاند، باید بهنظر آنان توجه نمود. با توجه به شیوع بالای بیماری سنگ کلیه در جوامع بشری پیشنهاد میشود با طراحی مطالعات کارآزمایی بالینی اثر بخشی برخی داروهایی که مورد اتفاق نظر آنان بوده مورد ارزیابی دقیق قرار گیرد.
ilkhani R, Basiri A, Halavati N, Rostami A, Aghanouri Z. Oral lithotripters in Traditional Iranian Medicine. jiitm 2015; 6 (1) :9-14 URL: http://jiitm.ir/article-1-461-fa.html
ایلخانی رضا، بصیری عباس، حلاوتی نادر، رستمی علی، آقانوری زهرا. سنگ شکنهای خوراکی در طب سنتی ایران. مجله طب سنتي اسلام وايران. 1394; 6 (1) :9-14