سابقه و هدف: اتنوبوتانی شاخهای از دانش بومی است که به شناخت نقش گیاهان یک منطقه در دانش افراد بومی آن منطقه میپردازد و درواقع بازیابی سنتهای غیرمکتوبی است که در خطر نابودی قرار دارند. از اینرو مطالعهای برای شناسایی گیاهان دارویی منطقۀ ایرانشهر و استفاده از دانش و تجربۀ اهالی بومی برای معرفی خواص و موارد ناشناختۀ گیاهان دارویی مورد نظر انجام گرفت. این مطالعه با شناسایی گونههای دارویی منطقۀ ایرانشهر استان سیستان و بلوچستان و معرفی موارد استفادههای سنتی از آنها انجام شد. مواد و روشها: این مطالعه در شهرستان ایرانشهر، از فروردین تا شهریورماه سال ۱۴۰۰ با استفاده از مطالعۀ باورها، اطلاعات مردمی و مطالعات اسنادی گیاهان دارویی از طریق انجام مصاحبه با افراد محلی استخراج شد. با تعیین اهمیت گونههای دارویی و نشاندادن همگنی اطلاعات از دو روش کی، ارزش استفاده (Use Value=UV) و ضریب اجماع مطلعین (Informant Consensus Factor=ICF) استفاده شد. یافتهها: در این پژوهش ۷۱ گونه از ۳۵ خانوادۀ گیاهان شناسایی شد که در بین گونههای شناساییشده گونۀ گیاهان دارویی دارچین و آویشن دارای بیشترین ارزش استفاده (UV) بودند. بیشترین اجماع مطلعین (IFC)، در گروه گلودرد (۱ درصد) و پادرد (۱ درصد) و پس از آن گروه دنداندرد (۸۴/۰ درصد) و بیماریهای زنان (۸۴/۰ درصد) بود. نتیجهگیری: گیاهان ثبتشده بهطور عمده برای درمان مشکلات عفونی، مسکّنِ درد، بیماریهای زنان و برطرفکردن مشکلات کلیه و دیابت مورد استفاده قرار میگیرند. وجود ۷۱ گونه گیاه دارویی در شهرستان ایرانشهر نشاندهندۀ غنای این منطقه از نظر گیاهان دارویی است که اطلاع از این درمانهای محلی میتواند راهبردی برای دستیابی به استفادههای دارویی جدید و بهبود توسعۀ داروهای جدید باشد.
Arbabi M, Raissi A, Valizadeh M. Ethnobotanical survey of medicinal plants of Iranshahr in Sistan and Baluchestan Province. jiitm 2023; 14 (1) :29-38 URL: http://jiitm.ir/article-1-1595-fa.html
اربابی مینا، رئیسی عبدالشکور، ولیزاده محرم. بررسی اتنوبوتانی گیاهان دارویی ایرانشهر در استان سیستان و بلوچستان. مجله طب سنتي اسلام وايران. 1402; 14 (1) :29-38