سابقه و هدف: آبله، یکی از مهم‌ترین بیماری‌های واگیردار است که از زمان‌های قدیم در بین بیشتر جوامع شیوع داشته و موجب مرگ و میر فراوانی شده است. ویروس آبله از طریق مسافران یا مهاجران که به مناطق پاک قدم می‌گذاشتند، به اطفال بی‌دفاع منتقل می‌شد و بیماری اطفال بهشمار می‌رفت؛ چنان‌که بیشترین آمار مرگ و میر کودکان در طول تاریخ مربوط به آبله بوده است. ضرورت مبارزه با آبله و درمان آن، از دیرباز در میان پزشکان احساس می‌شد. اختصاص یافتن قسمتی از متون کهن پزشکی به شرح و تفسیر این بیماری از میزان مرگ و میر این بیماری در میان جوامع مختلف، گویای اهمیت مسئله است. با این وجود تا کنون دستورالعمل جامع و کاملی از شیوه‌های تشخیص و درمان و پیشگیری از آن ارائه نشده است. لذا هدف از این مطالعه، بررسی منابع طب سنتی ایران دربارۀ سیر بیماری، سبب‌شناسی، علائم و عوارض، درمان و پیشگیری از آبله است. مواد و روش‌ها: این تحقیق یک بررسی کتابخانه‌ای است و حاصل کار بر روی متون معتبر طب سنتی ایران از قرن دوم تا چهاردهم هجری است. که مطالب مربوط به آبله و نحوۀ تشخیص و درمان و پیشگیری آن استخراج شده است. یافته‌ها: این بیماری با نام «جدری» در متون طب سنتی ایران اولین‌بار در قرن سوم هجری توسط ثابتبنقره معرفی شد. ولی اولین توصیف علمی، بالینی و دقیق از آبله در قرن سوم و چهارم هجری توسط رازی در کتاب «الجدری و الحصبه» که از مهم‌ترین کتاب‌های پزشکی دورۀ اسلامی بهشمار می‌رود، ارائه شد و بیشتر پزشکان پس از رازی، در بیان این بیماری به نوعی از رازی تأثیر پذیرفتند. به‌گونه‌ای که این بیماری را بر اساس تظاهرات بالینی آن شرح و سبب‌شناسی کرده و تدابیر و درمان آن را بر اساس سه مرحلۀ کمون، تظاهرات و نقاهت بیان کرده‌اند. حکیمان طب سنتی ایران برای پیشگیری، انجام واکسیناسیون به دو شکل خوراکی و تلقیح را معرفی کرده‌اند نتیجه‌گیری: به‌نظر می‌رسد که در منابع طب سنتی ایران رویکرد تشخیصی- درمانی مشخصی نسبت به بیماری‌های واگیردار از جمله آبله وجود داشته است. به‌گونه‌ای که با رفع سبب می‌توانسته‌اند تا حد چشمگیری از بروز آن پیشگیری و در صورت بروز، شدت عوارض آن را کم کنند. همچنین در سیر بیماری، اصل درمان آنها مبتنی بر تقویت میزبان (انسان) بوده تا مبارزه با عامل بیماری. با وجود ریشه‌کنی آبله در زمان فعلی به دلیل مشابهت آن با برخی بیماری‌های عفونی دیگر از جمله آبله مرغان و همچنین به‌دلیل اهمیت این ویروس به‌عنوان یک عامل بیوتروریسم، آشنایی بیشتر با منابع طب سنتی در تشخیص، درمان و پیشگیری از آبله مهم بوده و نیاز به تحقیقات جدید برای محققان، در مقابله با اپیدمی‌های عفونی فعلی و احتمالی آینده را ایجاد می‌کند.
Arabian S, Akbari Mashak K, Saeid Esmaeili Saber S. Investigating the diagnosis, treatment and prevention of Smallpox in the Persian medicine books. jiitm 2018; 9 (2) :175-185 URL: http://jiitm.ir/article-1-985-fa.html
عربیان سمانه، اکبری ماشک خاطره، اسماعیلی صابر سید سعید. بررسی شیوه‌های تشخیص، درمان و پیشگیری از آبله در آثار حکیمان طب سنتی ایران. مجله طب سنتي اسلام وايران. 1397; 9 (2) :175-185
