سابقه و هدف: نبض به عنوان شریان حیاتی بشر، نقشی تعیین کننده در ارگانیزم بدن دارد. اهمیت این مساله زمانی روشن می‌شود که بدانیم اطبای گذشته، علی‌الخصوص شیخ ابوعلی‌سینا، نبض و گرفتن آن را هنگام بیماری در تشخیص نوع درد لازم و ضروری می‌داند و از رهگذر این عامل بیرونی است که می‌توان پی به حالات روحی و نفسانی اشخاص و افراد برد.
مواد و روش‌ها: گرچه پیرامون نبض و شناخت رگ و احوال خاص آن تحقیقاتی صورت گرفته است. لیکن باید از این نکته غافل نمانیم که در باب تاثیر حالات روحی بر چگونگی عملکرد نبض مطالعه‌ای جامع صورت نپذیرفته است. ما در این تحقیق برآنیم تا با استفاده از مطالعه کتب و آثار حکما و اطبای گذشته علی‌الخصوص بوعلی‌سینا به پاره‌ای از نظرات وی در رابطه با نبض و نفس و تاثیر نفس بر چگونگی عملکرد نبض بپردازیم.
یافته‌ها: در این مقاله نظرات شیخ‌الرئیس در مورد نفس، نبض و عشق با لحاظ آرای فلسفی و طبی این شهیر مورد بررسی قرار گرفته است که حکایت از وسعت و دقت نظر حکیم، در باب نحوه ارتباط این سه عامل و عنصر اساسی شخصیت انسان می‌‌کند. ابن‌سینا براین عقیده است که با رسیدن مزاج به مرحله خاصی که استعداد آن را داشته باشد، نفس انسانی از واهب الصور به کالبد این موجود افاضه می‌شود و این هسته مرکزی، محرک تمام قوا و انفعالات موجود در بدن است. شیخ آغاز ارتباط نفس و بدن را در همین بدو حدوث نفس و در اصل، بدو افاضه شدن آن می‌داند. در طول حیات هم به نحو ملموسی این تعاملات قابل تبیین است چنانچه وی اشاره می‌کند که با تفکر در عظمت خلقت، می‌توان آثار این‌ تفکر را بر ظاهر بدن‌ که مثلاً همان راست شدن موی بدن است مشاهده کرد.
نتیجه‌گیری: ابن‌سینا از نبض به عنوان عاملی که بازتاب دهنده حالات روحی و جسمی است یاد می‌کند چنانچه در داستان کنیزک، که بیماری او را عشق تشخیص می‌دهد، گرفتن شریان را عاملی در تشخیص نوع بیماری قلمداد کرده است و همه این‌ها بیانگر وسعت نظر و انطباق شگفتی آور نظرات این طبیب حاذق با اصول علمی پزشکی جدید است. اینک ما در این مقاله برآنیم تانحوه ارتباطات دقیق این سه عنصر محوری وجود انسان را از منظر طبیب برجسته به نمایش گزاریم.