حوری قانعی الوار، هدایت حیدری‌‌زاده، دامون رزمجویی، معصومه طهماسبی، ناصر عباسی، محمود بهمنی،
دوره ۱۵، شماره ۱ - ( ۳-۱۴۰۳ )
چکیده
سابقه و هدف: اطلاعات مربوط به استفاده از گیاهان دارویی در طول سالیان متمادی از نسلی به نسل دیگر منتقل شده و شاخۀ مهمی به نام اتنوبوتانی یا گیاهمردمنگاری را بهوجود آورده است. با توجه به اهمیت این موضوع، تاکنون پژوهشی به‌منظور بررسی اتنوبوتانی گیاهان دارویی مردمان بومی حوزۀ شهرستان ایلام برای شناسایی گیاهان دارویی مؤثر بر سنگ کلیه انجام نشده است.
مواد و روشها: مطالعۀ حاضر، مطالعۀ اتنوبوتانیکال مقطعی بین فروردین ۱۴۰۲ تا آبان‌ماه ۱۴۰۲ در شهر ایلام می‌باشد. جمع‌آوری اطلاعات درمانی سنتی در مورد گیاهان مؤثر بر سنگ کلیه (کلیه‌درد) توسط پرسش‌نامۀ اتنوبوتانیکال انجام شد و فرد پرسشگر، فرایند مصاحبه را با مراجعه به تک‌تک عطاری‌های سطح شهر ایلام انجام داد. برای تحلیل داده‌های حاصل از مصاحبه‌ها، از شاخص‌هایی نظیر شاخص گزارش استفاده (UR) و شاخص کمّی فراوانی نسبی ثبت (RFC) برای بهدستآوردن اطلاعات کمّی استفاده شد.
یافتهها: براساس نتایج به‌دست‌آمده ۵۲ درصد شرکت‌کنندگان در مطالعه، از عطاران مرد و ۴۸ درصد نیز از عطاران زن بودند. همچنین ۶۰ درصد عطاران دارای مدرک کارشناسی و ۶۰ درصد آنها کردزبان بودند. در شهر ایلام، ۱۶ گونۀ گیاهی از ۱۴ خانوادۀ گیاهی برای درمان درد کلیۀ ناشی از سنگ کلیه استفاده می‌شود. گیاهان دارویی یونجه، ذرت، خارشتر ایرانی، خارخاسک، ختمی سه‌رنگ، تنگرس، ازگیل ژاپنی، کنگر تماشایی، آوندول، سیاه‌دانه، هندوانۀ ابوجهل، مورتلخ، پیچک صحرایی، دم‌اسب پرشاخه، بومادران، آلبالوی دانه‌ریز، کاسنی، انجیر و گل میمونی بیابانی ازجمله مهم‌ترین گیاهان دارویی هستند که در دانش اتنوبوتانی شهر ایلام برای درمان سنگ کلیه استفاده می‌شوند.
نتیجه‌گیری: اطلاعات حاصل از این تحقیق، علاوه بر زندهنگهداشتن دانش قومی منطقه در زمینۀ گیاهان دارویی، می‌تواند راهگشای تحقیقات جدید در زمینۀ درمان سنگ کلیه با استفاده از گیاهان دارویی مورداشاره و تولید داروهای گیاهی مؤثر و ایمن برای سنگ کلیه باشد.
