ادرار یکی از مواردی است که در طب‌ ‌سنّتی ‌ایران جهت تشخیص وضعیّت سلامت مورد استفاده قرار می‌گیرد. در طب سنّتی، پزشک در راستای کمک به تشخیص بیماری، از نمونه‌ی ادرار که در متون مختلف با نام‌های بول، تفسره و به طور مجازی قاروره نامیده شده است، بهره می‌برده است. نکته‌ی مهم این است که در متون مختلف طب سنّتی به زمان و شرایط و نحوه‌ی جمع‌آوری ‌نمونه اشاره شده است، به علاوه با بررسی کیفیت ادرار از لحاظ رنگ ادرار، قوام ادرار و کیفیت‌هایی از این دست تشخیص افتراقی‌های ظریفی در این باب آورده شده است. در این‌ مقاله به بررسی دیدگاه‌های طب سنّتی در زمینه‌ی چگونگی اخذ ادرار اعم از زمان گرفتن نمونه، شرایط و محل نگهداری نمونه‌ی ادرار و همچنین طریقه‌ی جمع‌آوری ادرار اشاره خواهد شد. به‌علاوه مروری گذرا بر تشخیص افتراقی‌های حاصل از بررسی ماهیت و کیفیت ادرار اعم از رنگ و قوام و بوی ادرار و همچنین وضعیّت ادرار در سنین و شرایط مختلف خواهیم پرداخت.

مکتب طب ‌ایرانی بر‌ پایه‌ی اصول و مبانی خاصّی شکل گرفته ‌است که به‌عنوان ریشه‌های ثابت و استوار طب پویا، فهم درست از آن، نتایج سودمندی را در شناخت و درمان بیماری‌ها و مهم‌تر از آن حفظ سلامت و پیشگیری از بیماری ایجاد نموده است. بخش نظری طب ‌ایرانی به‌ بیان اصول و مبانی در طب می‌پردازد که به‌وجود آمدن و تعادل انسان به‌ وجود آن‌ها بستگی دارد. این اصول شامل هفت جزء شامل: ارکان، امزجه، اخلاط، اعضاء، ارواح، قوا و افعال است. فهم مناسب این مطالب در ساخت داروها و درمان بیماری‌ها و نیز در تغذیه و حفظ ‌الصّحه بسیار ارزشمند می‌باشد و به‌همین خاطر فراگرفتن امور ‌طبیعیّه برای طبیبان و داروسازان مکتب طب ‌ایرانی از مهم‌‌ترین اولویت‌‌ها می‌باشد و همان‌طور ‌که ذکر گردید در فهم مناسب این مطالب طبیب بی‌نیاز از فهم خوب فلسفه نمی‌باشد.

طب ‌سنّتی ایرانی همانند طب ‌یونانی بر‌ پایه‌ی نظریه‌ی وجود اخلاط در بدن بنا شده است. بنابراین واضح است که نحوه‌ی تشکیل اعضای مختلف بدن از این نظریّه نشأت گرفته باشد. بر ‌اساس آموزه‌های طب ‌سنّتی ایرانی، اعضای بدن از اخلاط و اخلاط از غذا به وجود می‌آیند. چگونگی تشکیل اعضای مختلف و رابطه‌ی بین اعضاء از نکات قابل ‌تأمّل دیگر در طب ‌سنّتی است. اعضای بدن در طب سنّتی بر ‌اساس منشاء عملکرد و رابطه‌ی عضو با اعضای دیگر به‌ روش‌های مختلفی تقسیم‌بندی می‌شوند که به تفکیک ذکر خواهد شد. بررسی روابط میان اعضاء، قوا، ارواح و افعال صادره‌ی از آن‌ها در طب ‌سنّتی به طرز شگفت‌آوری دارای منطقی نمودارگرا و قوی است که در همه‌ی قسمت‌ها به ‌دقّت از آن تبعیّت شده است و از این‌ جهت تا حدود زیادی از تعالیم جالینوسی متفاوت است. در نظام طب ‌سنّتی قوّت‌ها و روح‌ها را می‌توان دارای جنبه‌ی مادّی دانست، چرا که از اعضای رئیسه سرچشمه می‌گیرند و انتقال آن‌ها نیز از‌ طریق وریدها، شریان‌ها و اعصاب است. نقش وریدها در این‌ نظام سنگین‌تر است، چرا که علاوه بر انتقال اخلاط ناقل روح طبیعی و روح حیوانی (به میزان ناچیز) هستند.

در منابع کهن طبی برای گیاه بابونه نام‌های مختلفی بیان شده است. از طرفی گونه‌های مختلفی با این نام در ایران رویش داشته و در بازار دارویی عرضه می‌شوند. در این مطالعه شرح موجود در منابع طب سنّتی با مراجع گیاه‌شناسی تطابق داده شده و مشخص گردید که گونه‌های موجود بابونه شامل Matricaria chamomilla var. chamomilla بانام پیشنهادی بابونه‌ی شیرازی،M. chamomilla var. recutita با نام پیشنهادی بابونه‌ی معطّر، Tripleurospermum disciforme با نام پیشنهادی بابونه‌ی دشتی و Anthemis nobilis با نام پیشنهادی بابونه‌ی رومی می‌باشند. نتایج این بررسی می‌تواند راهگشای محققین برای تشخیص آن‌ها در متون طب سنّتی باشد.

صبر یکی از گیاهان مشهور در طب سنّتی ایران است که با نام‌های متعددی از جمله صبارا، فیقرا و الوا معرفی شده است. شیرابه‌ی خشک شده‌ی برگ این گیاه تحت نام‌های صبر سقوطری، صبر عربی و صبر سِمِنجانی نامیده می‌شود. صبر در طب سنّتی به عنوان مسهل اخلاط از اعضای مختلف به خصوص سر، معده و مفاصل شناخته شده است. با در نظر گرفتن خصوصیات گیاه‌شناسی مذکور در منابع طب و داروسازی سنّتی برای این گیاه می‌توان آن را با گیاه .Aloe vera L متعلق به خانواده‌ی Liliaceae مطابقت داد.

در دهه‌های اخیر به مسائل مربوط به بهداشت و پیشگیری از بیماری‌ها توجه فراوان شده و در تعاریف سلامت، جنبه‌های روانی در کنار جنبه‌های جسمانی و اجتماعی به ‌وضوح مطرح شده است. سازمان بهداشت جهانی دراین‌باره می‌گوید: «سلامت حالتی است از رفاه کامل جسمانی، اجتماعی، روانی و صرف نبودن بیماری یا ضعف کفایت نمی‌کند». به‌عبارت دیگر سلامت بدون دستیابی به مراتبی از رفاه روانی تأمین نمی‌شود و اثرات حالات روحی بر سلامت و بیماری انکارناپذیر است؛ لذا تحقیق‌ها و پژوهش پیرامون مشکلات روانی، در دانشگاه‌ها و مراکز علمی جایگاه ویژه‌ای یافته است. در بین حالات روحی و روانی، هیجانات از مهم‌ترین مباحث حیطه روانشناسی است و از اصلی‌ترین هیجانات در مباحث روانشناسی می‌توان خشم، ترس، اندوه و شادی را نام برد. در مکتب طب سنتی ایران نیز همچون روانشناسی مدرن به شرایط روحی و بدنی و هیجانات در میان اصول شش‌گانه ضروری برای حفظ تندرستی، تحت عنوان اعراض نفسانی توجه خاص شده است. در مطالعه زیر سعی در بررسی این حالات بر اساس طب سنتی ایران شده، تا با استفاده از تجارب گذشتگان در راستای رفاه روحی روانی در عصر حاضر قدم کوچکی برداشته شود.

خارشتر که تحت عنوان اُشترخار، حاج، عاقول و دَوَتیکانی نیز در منابع طب سنتی ایران شناخته می‌شود، گیاهی با خارهای فراوان است و در برخی نقاط خصوصا جنوب خراسان نوعی مان با نام ترنجبین توسط حشره‌ای سخت بالپوش بر روی آن تولید می شود. برای خارشتر افعال متفاوتی نظیر رادع، جالی، مفتح و تریاق سموم و برای ترنجبین افعالی نظیر ملیّن طبع و مسهل صفرا در طب سنتی ایران قید شده است. خارشتر به صورت خوراکی و موضعی جهت درمان بواسیر نافع است. عرق خارشتر جهت درمان سنگهای کلیوی کاربرد دارد. در این مقاله نام این گیاه و مان آن براساس خصوصیاتی که درمنابع طب سنتی برای آن مذکور است، مشخص گردید. نتیجه اینکه مشخصات خارشتر و مان ترنجبین در طب سنتی ایران به طور کامل با Alhagi persarum Boiss.&Buhse. Syn.: Alhagicamelorum L. از خانواده پروانه واران (Papillionaceae) مطابقت دارد.

سازمان بهداشت جهانی برای آن که مردم از سطح تندرستی مطلوبی برخوردار باشند، طب سنتی را تکمیل کننده طب رایج قرار داده است. از مبانی مهم اصول طب کهن ایرانی، موضوع پیشگیری یعنی حفظ تندرستی بدن به کمک اسباب شش‌گانه بوده است. یکی از این اصول شش‌گانه که در اصلاح روش زندگی نقش پر اهمیتی دارد، خواب و بیداری است. علت خواب از نقطه نظر طب سنتی ایرانی، وجود رطوبت در مغز می‌باشد و اما بیداری، عبارت از نفس برای جمیع اعضا و جوارح بدن معرفی شده است. لذا هدف از ا ین بررسی اصلاح خواب و بیداری در سنین و مناطق جغرافیایی مختلف از دیدگاه طب سنتی ایرانی می‌باشد. در همین ار تباط روش کار در این مطالعه از نوع کتابخانه‌ای بوده که با بررسی کتاب‌های مرجع طب سنتی، از قبیل حفظ الصحه ناصری، حفظ صحت ناصرالحکما، ذخیره خوارزمشاهی، جامع الشرحین و قانون ابن سینا، انجام گرفته است. از آن‌جایی که تغییر در خواب و بیداری قادر به ایجاد تغییر در کیفیت و مزاج ابدان می‌باشد، قادر به ایجاد تغییر در جهت سلامتی یا بیماری نیز خواهد بود. بنابراین، تغییر در اسباب شش‌گانه منجمله خواب و بیداری، از دیدگاه طب سنتی دارای اهمیت خاص است. از این جهت در این مطالعه به بحث و بررسی خواب و بیداری به‌عنوان یک متغیر در دو شاخص سن و مناطق جغرافیایی مختلف پرداخته شده است. با توجه به مطالعه انجام شده و اهمیت برقراری خواب مناسب در راستای حفظ تندرستی می‌توان این‌گونه نتیجه‌گیری کرد که خواب از دیدگاه طب سنتی در افراد و شرایط مختلف منجمله مناطق جغرافیایی مختلف، یکسان توصیه نمی‌گردد .تبیین یک الگوی صحیح خواب برای افراد در سنین و سرزمین‌های گوناگون در حفظ سلامت و پیشگیری از بیماری‌ها اهمیت شایانی در طب ایرانی دارد.

هضم غذا، نقش اساسی در تغذیه صحیح و بهداشت ان دارد و شیوع بالای اختلالت هاضمه مشکلات متعدّدی را برای جوامع انسانی باعث می‌شود. طب ایرانی که یکی از مکاتب طبی کل نگر است با پشتوانه تجربیات هزارساله، دیدگاه‌های ویژه‌ای را در این مورد دارد و به طور مبسوط هم به نقش تغذیه در سلامتی و هم به عوامل مؤثر در اختلال هضم پرداخته است.هدف ازاین مطالعه یک بررسی و تحقیق کیفی است که جامعه مورد مطالعه، حدود بیست کتاب مهم در طب ایرانی می‌باشد. محیط مطالعه در تحقیق‌های کیفی اصولاً با مطالعات کمی متفاوت است .در این بررسی محیط جمع آوری داده‌ها عبارت است از کتابخانه‌های مجهز به کتاب‌های مرجع خطی و چاپی طب سنتی که مجهز به رایانه نیز باشند. و با تجزیه و تحلیل اطلاعات حاصله مشخص شد که مهم‌ترین عوامل مؤثر در اختلالات هاضمه به شرح زیر است: حرکات سخت،مصرف همزمان چند نوع غذا، تغذیه در هنگام سیری و در شرایط روحی نامناسب، در نظر نگرفتن قوّت هاضمه و عادت افراد، مصرف مواد غذایی در حد فراتر از گنجایش معده و نوشیدن آب زیاد، یافته‌های این مطالعه به درک عمیق‌تری از شناخت اختلالات هضم کمک می‌نماید و می‌تواند در جهت پیشگیری و سلامت و مراقبت‌های بهداشتی در زمینه بهداشت تغذیه مؤثر باشد.

مقدمه: در منابع طب سنتی ایران بیماری‌های پوست همواره مورد توجه حکما بوده است و در بسیاری موارد روش‌های درمانی متعدد و کم خطری برای هر بیماری وجود دارد. بیماری پوستی کلف، یک اختلال تغییر دهنده رنگ پوست صورت به سمت سیاهی می‌باشد که علل مختلفی از جمله بارداری و اختلالات قاعدگی (اختلال هورمون‌های جنسی)، بیماری‌های معده،کبد و ...می‌توانند در ایجاد آن موثر باشند. از طرفی بیماری ملاسما در طب کنونی نیز با همین اسباب و علائم بالینی شناخته می‌شود. درمان ملاسما مشکل، طولانی مدت، علامتی و همراه با عوارض بالینی بسیار زیاد است. لذا این مطالعه طراحی گردید، تا بتوان با شناخت بیشتر هر دو بیماری (کلف و ملاسما) از روش‌های درمانی کلف در بیماری ملاسما استفاده نمود.
روش‌ها: مطالعه یک بررسی مروری سیستماتیک می‌باشد که به بررسی بیماری کلف در کتب طب سنتی معتبر در بین قرون دوم تا چهاردهم هجری پرداخته و پس از جمع آوری و تجزیه اطلاعات آن را با بیماری ملاسما مقایسه کرده است.
یافته‌ها: علائم بالینی بیماری کلف با علائم بالینی بیماری ملاسما مشابه می‌باشد (هر دو بیماری به صورت ضایعات تیره رنگ، فاقد خشونت و بدون خارش هستند که معمولا درصورت ایجاد می‌شوند). این ضایعات می‌توانند در روی پوست گسترده شوند. یکی ازعلل بسیار مهم ایجاد کننده هر دو بیماری بارداری و اختلالات قاعدگی (اختلال در هور مون‌های جنسی) می‌باشد. البته حکمای طب سنتی علل متنوع دیگری را نیز در ایجاد این بیماری ذکر کرده‌اند. 
بحث و نتیجه‌گیری: علائم بالینی بیماری کلف مشابه علائم ملاسما می‌باشد. هر دو بیماری مذکور در زنان بیشتر رخ می‌دهند. بین اسباب ایجاد کننده هر دو بیماری علل مشابهی وجود دارد و به نظر می‌رسد علائم بیماری کلف در منابع طب سنتی ایران همان علائم بیماری ملاسمای موجود در طب کنونی باشد. بدین ترتیب با انجام مطالعات بالینی در آینده می‌توان از روش‌های درمانی ساده، ارزان و کم عارضه کلف در بیماری ملاسما استفاده کرد.

کبد بزرگترین عضو توپر بدن است و سده از مهم‌ترین امراض کبد می‌باشد. هر نوع بند آمدگی در عروق و مجاری را سده گویند، سده در ایجاد بیماری نقش بسیاری دارد و از دوران کودکی تا پیری در حال افزایش است. مطالعه سده کبدی می‌تواند در تشخیص و درمان بیماری‌های کبدی راه گشا باشد. کبد نقش اساسی در متابولیسم دارد و جالینوس در اهمیت کبد می‌فرماید: اگر کسی بدون سببی آشکار، ناتوان از انجام کار خویش شود، آن شخص مبتلا به بیماری کبد است.
در این مطالعه کیفی، سده کبدی از کتاب قانون شیخ الرئیس مورد مطالعه قرار گرفته و با سده کبدی در اکسیر اعظم، حکیم محمد خان اعظم و در مواردی با سده کبدی سایر حکما مقایسه شده است.در صورت عدم تشخیص به موقع و صحیح سدد کبدی و عدم درمان به موقع و صحیح آن، بیماری مزمن شده و به سوی عفونت، ورم و استسقا می رود به نظر می‌رسد با مطالعه سدد کبدی بتوان از ازمان و عوارض مهلک آن و انتقال آن به سایر بیماری‌ها جلوگیری کرد. در این مطالعه ویژگی‌ها و علایم تشخیص انواع سدد کبدی استخراج و الگوریتم تشخیص سریع و ساده آن ارائه شده است.

در طب سنتی ایران، فصد جزء اعمال یداوی می‌باشد و تجویز به ‌جای آن اثر درمانی بارز و استفاده نابجای آن آسیب جدی به بیمار می‌زند. بنابراین اشراف به کاربرد صحیح آن در درمان بیمار‌ی‌های کبد به یکی از اعضای رئیسه، حایز اهمیت می‌باشد. در این مطالعه با استناد به کتاب‌های اساسی طب بخصوص قانون، ذخیره خوارزمشاهی، کامل‌الصناعه و اکسیر اعظم تمامی بیماری‌های کبد مطالعه شدند و با آوردن شاهد از کتاب‌ها، برای هر بیماری لزوم فصد و ورید مربوطه یا ممنوعیت فصد در آن بیماری بررسی شد. نتایج در دو جدول کاربردی بیان گردید و مشخص شد بیماری‌های کبد را برمبنای تجویز فصد، به هفت گروه می‌توان تقسیم کرد. فصد تنها در سوءمزاج دموی و اورام دموی جزو اولین اقدامات درمانی است و در سایر موارد جزئی از برنامه درمان می‌باشد. مهم‌ترین ممنوعیت فصد ابتلای کبد به بیماری‌های بلغمی است و انجام فصد در این بیمارن آسیب جدی به آن‌ها خواهد زد. در برخی از بیماری‌ها خون خارج شده توسط فصد جنبه تشخیصی دارد. نکته دیگر آنکه چون فصد یک رگ همزمان روی چند عضو اثر می‌گذارد بنابراین توصیه می‌گردد درصورتی که به هر علتی برای بیماری، فصد تجویز شود وضعیت کبد مد نظر باشد تا به آن آسیبی نرسد.

گیاهان یکی از اولین و در دسترس ترین منابع قابل استفاده در درمان می‌باشند. امروزه استفاده از گیاهان دارویی به شدت در حال افزایش است. شناخت سلیقه و رویکرد جوامع به مصرف گیاهان دارویی و همچنین توجه به دیدگاه‌ها و پیشنهادهای مصرف کنندگان گیاهان دارویی، می‌تواند راهنمای خوبی برای برنامه‌ریزان و سیاست گزاران صنعت دارویی کشور باشد و با برنامه‌ریزی، آموزش‌های لازم در مورد گیاهان پرمصرف‌تر به پزشکان و حتی به سایر مردم داده شود. لذا در این مطالعه شایع‌ترین گیاهان دارویی‌خریداری شده از عطاری‌ها‌ی شهر تهران در سال ۱۳۸۷ مورد بررسی قرار گرفت.
در این مطالعه اطلاعات مربوط به مصرف داروهای گیاهی در شهر تهران از طریق پرسش از فروشندگان مغازه‌های عطاری بدست آمده است. نمونه‌گیری به روش چند مرحله ای انجام گردید. در ابتدا شهر تهران به پنج منطقه شمال، جنوب، مرکز، شرق و غرب تقسیم شده و سپس از هر منطقه ده عطاری به روش نمونه‌گیری تصادفی وارد مطالعه شده‌اند. پرسشگران نام پرفروش‌ترین داروهای گیاهی در فصول مختلف سال را در فرم‌های جمع‌آوری اطلاعات ثبت و سطح تحصیلات، رشته تحصیلی، سابقه کار در عطاری و منبعی که این فروشنده اطلاعات دارویی خود را از طریق آن کسب کرده‌است نیز پرسیده شد.
در مجموع اطلاعات مربوط به پنجاه عطاری مورد آنالیز آماری قرار گرفت. میانگین سنی عطاران ۴۰/۰۸ و میانگین تجربه کاری آنها در این حرفه ۱۶/۷۷سال بود. شایع‌ترین گیاهان خریداری شده از عطاران در فصل بهار به ترتیب، گل گاو زبان، سنبل الطیب ،خاکشیر، بنفشه در فصل تابستان به ترتیب خاکشیر، کاسنی، شاتره، تخم شربتی، در فصل پاییز، به ترتیب آویشن، پنیرک، گل ختمی، گل بنفشه و در فصل زمستان به ترتیب دارچین، زنجبیل، چهار گل و آویشن بوده است.
با توجه به شیوع بالای مصرف برخی گیاهان در بین مردم، به نظر می‌رسد باید برنامه‌ریزی لازم در جهت آموزش پزشکان و حتی در حد محدودتر، سایر مردم در خصوص موارد صحیح مصرف و نحوه صحیح مصرف این گیاهان که پر کاربردتر می‌باشند صورت گیرد.

سابقه و هدف: آویشن گیاهی متعلق به خانواده نعنا است که با نام‌های مختلفی نظیر "صَعتر"، "آبشَن" و "کَهلیک اوتی" در طب سنتی ایران شناخته شده است. در طب سنتی ایران از سه نوع آویشن تحت عنوان "برّی"، "بستانی" و "جبلی" نام برده شده است. در این مقاله سعی شده تا نام‌های علمی این سه نوع آویشن با توجه به مشخصاتی که در کتب طب سنتی برای آن‌ها ذکر شده تعیین و نام‌های فارسی مناسبی برای آن‌ها پیشنهاد شود. نتیجه این که مشخصات نوع برّی با دو گونه از جنس Thymus شامل T. daenensis و T. pubescens، مشخصات نوع بستانی با T. kotschyanus و مشخصات جبلی با Zataria multiflora تطابق دارد. نام‌های پیشنهادی برای گونه‌های مذکور عبارتند از: آویشن دنایی برای T. daenensis، آویشن کرکدار برای T. pubescens ، آزُربِه برای T. kotschyanus و آویشن شیرازی برای Zataria multiflora..

سابقه و هدف: تشخیص افتراقی علل درد حاد پهلو به عنوان یک شکایت بالینی شایع ، طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها را در مطالعات جدید تشکیل می‌دهند. در طب سنتی ایران نیز مباحث گسترده‌ای درخصوص علل مختلف این شکایت و روش‌های درمان آن مطرح شده است. این مطالعه به بررسی و تبیین تشخیص افتراقی درد حاد پهلو از دیدگاه طب سنتی ایران همراه با ارائه نتایج مطالعات جدید پرداخته است.
مواد و روش‌ها: این مطالعه کیفی از نوع کتابخانه‌ای بوده که با بررسی کتب مرجع طب سنتی و مطالعات مرتبط جدید انجام گرفته است. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل محتوایی دیدگاه طب سنتی در برخورد با درد حاد پهلو با تاکید بر اثار رازی و ابن سینا با نتایج مطالعات جدید در این زمینه مقایسه شده‌اند.
یافته‌ها: دسته‌بندی تشخیص‌های افتراقی از دیدگاه طب سنتی و طب جدید، نتایج حاصل از بررسی تطبیقی هر دو دیدگاه و ارائه فرضیه در خصوص قابلیت تاثیر متقابل هر دو مکتب طبی برتوسعه و تکمیل الگوریتم‌های تشخیصی و درمانی کارآمد، یافته‌های این پژوهش را شامل می‌شوند.
نتیجه‌گیری: تثبیت جایگاه طب سنتی در عرصه سلامت مستلزم تبیین دقیق دیدگاه‌های تشخیصی و درمانی آن است. ارزیابی درد حاد پهلو از دو منظر طب سنتی و مطالعات جدید نشان می‌دهد ریح کلیه با معیارهای تشخیصی و درمانی خاص خود مبتنی بر اصول و مبانی طب سنتی قابلیت مطالعات فراتر با هدف ارائه دیدگاه‌های نوین تشخیصی و درمانی را دارد.

سابقه و هدف: ماساژ درمانی به عنوان یکی از حوزه‌های سلامت، با وجود محبوبیت و پژوهش‌های علمی بسیار در سراسر دنیا، از جمله موضوع‌هایی است که در علم سنجی کمتر به آن پرداخته شده است. از این رو این پژوهش قصد دارد تا با رصد و طراحی نقشه علم ماساژدرمانی، اطلاعاتی از موضوع‌‌‌‌های اصلی و داغ این حوزه در اختیار کاربران و سیاستگذاران قرار دهد. این ابزار شناخت حوزه ماساژ درمانی را تسهیل می‌بخشد.
مواد و روش‌ها: در این پژوهش از تحلیل هم‌آیندی واژگان (Co word Analysis) به عنوان یکی از روش‌های تحلیل محتوا برای ترسیم نقشه علم ماساژ درمانی استفاده شده است. تمام مقالات حوزه ماساژ درمانی طی سال‌های ۲۰۰۸-۲۰۱۳ از پایگاه اسکاپوس استخراج شدند. اصطلاحات و ماتریسی از نقشه علم ماساژ درمانی با استفاده از نرم افزار Wordstat طراحی شد. در نهایت با بارگذاری ماتریس هم‌آیندی اصطلاحات در نرم افزار Vosviewer نقشه علم ماساژ درمانی ترسیم شد.
یافته‌ها: یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که نقشه علم ماساژ درمانی طی سال‌های ۲۰۰۸-۲۰۱۳ ، متشکل از ۱۱ موضوع اصلی است که عبارت انداز: ۱. موضوع‌‌‌های عام و مهم (مثل طب مکمل و جایگزین، طب سنتی، سرطان‌، افسردگی و اضطراب، موزیک درمانی، رژیم‌‌‌‌های غذایی و ...) ۲. قلب و عروق ۳. داروها و عصاره‌های گیاهی ۴. جسم، عضله‌ها، بافت‌ها و مفاصل ۵. نوزادان، کودکان و زنان باردار ۶. پوست، چشم و دهان ۷. پروستات ۸. گوارش ۹. صورت و اعصاب ۱۰. لگن ۱۱. لنف است. همچنین برای شناسایی موضوعات داغ ماساژ درمانی، علاوه بر بسامد و وزن اصطلاحات از چگالی آن‌ها به عنوان ملاکی برای با اهمیت بودن موضوعات استفاده شده است.
نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج این پژوهش تحلیل هم‌آیندی واژگان می‌تواند از وضعیت جاری، موضوعات پژوهشی، اصطلاحات مهم و رابطه بین اصطلاحات، تحلیل‌‌‌‌های واضح و قابل قبولی را ارایه دهد. به عنوان رابطی بین داده‌های پایگاه و کاربران مورد استفاده قرار گیرد. از طریق چنین نقشه‌هایی کاربران و سیاستگذارن بهتر می‌توانند از وضعیت پژوهشی و موضوعی یک رشته آگاهی یابند.

پنیرک گیاهی علفی یک تا چند ساله از تیره پنیرک (Malvaceae) می‌باشد. در طب سنتی با مدخل خُبّازی آمده و از نام‌هایی همچون ملوخیا، ملوخیه و ملوکیه نیز به عنوان سایر اسامی آن نام برده شده است. طبیعت پنیرک از دیدگاه طب سنتی سرد و تر است و ملین طبع، مدر بول، مفتح سده و زیاده کننده شیر می‌باشد. تخم آن نیز به علت لعابیت فراوان جهت مشکلاتی نظیر سرفه خشک و زخمهای گوارشی و گرفتگی آواز مناسب است. بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد که پنیرک معادل خبازی بری صغیر در طب سنتی است و مشخصات ذکر شده برای آن در منابع طب سنتی با دو گیاه پنیرک پا بلند با نام علمی Malva sylvestris L و پنیرک رونده با نام علمی .Malva neglecta Wallr مطابقت دارد.

اکالیپتوس شامل گونه‌های مختلفی از جنس اکالیپتوس است که همگی بومی استرالیا بوده و از آنجا به سایر نقاط دنیا و ایران آورده شده است. در بین گونه‌های مختلف، گونه Eucalyptus globulus گونه دارویی مهم ذکر شده در کلیه منابع دارویی جهان است که به دلیل وجود ترکیب ۱ و ۸- سینئول یا اکالیپتول در حد قابل قبول (بیش از ۷۰ درصد) مورد توجه است. اکالیپتوس دارای طبع گرم و خشک است و در زادگاه خود - استرالیا - به صورت سنتی در درمان زخم بومیان مصرف می‌شده و در دیگر نقاط دنیا به صورت موضعی جهت رفع مشکلات تنفسی، کاهش آماس لثه و تسکین سردرد مفید عنوان شده است. گونه E. globulus به عنوان گونه دارویی مهم معادل با اکالیپتوس پیشنهاد می‌شود.

سابقه و هدف: شهرستان فسا به دلیل داشتن اقلیم‎های متنوع، از نظر تنوع زیستی و گونه‎های گیاهی منطقه‎ای حائز اهمیت است.هدف این مطالعه، شناسایی گیاهان دارویی شهرستان با استفاده از دانش و تجربه بومیان و همچنین معرفی خواص و ویژگی‎های ناشناخته این گیاهان است.

مواد و روش‌ها:تحقیق به روش توصیفی انجام گرفت. گونه‎های دارویی و معطر، گیاهان جمع‎آوری شده پس از انتقال به هر باریوم با استفاده از فلورهای مختلف مورد شناسایی قرار گرفتند، سپس با استفاده از اطلاعات محلی حاصل از مصاحبه مستقیم ، به ثبت مشخصات دارویی آن‎ها اقدام شد.

یافته‌ها: تعداد ۱۰۸ گونه دارویی معلق به ۳۸ خانواده و۹۷ جنس در منطقه شناسایی شد. بیشترین تعداد گونه به ترتیب مربوط به خانواده کاسنی (Asteraceae) با ۱۳ گونه، خانواده نعنائیان(Lamiaceae) با ۱۲ گونه، خانواده بقولات (Fabaceae) با ۸ گونه، خانواده رز(Rosaceae) و چتریان(Apiaceae)  با ۷گونه می‏باشند.

بحث و نتیجه‌گیری: با توجه به تعداد گونه‎های دارویی در این منطقه، این اکوسیستم مرتعی می‎تواند به عنوان یک رویشگاه طبیعی محلی برای آموزش اصولی بهره‎برداری از منابع طبیعی به خصوص، برداشت گیاهان دارویی باشد.