شبنم خاتمی، محسن ناصری، سید عبدالعلی موسوی زاده، فرزانه غفاری، زهرا بهاءالدین، نیکی وکیلی ظهیر،
دوره ۱۰، شماره ۲ - ( تابستان ۱۳۹۸ )
چکیده
سابقه و هدف: طب سنتی ایران، مجموعه ای از علوم نظری و عملی است که در تشخیص طبی، پیشگیری و درمان بیماری‌های جسمی، ذهنی یا ناهنجاری‌های اجتماعی به‌کار می‌رود. طب سنتی ایران راه حل بعضی از بیماری‌هایی که طب نوین در برخورد با آنها ناتوان بوده را دارد. کشف داروی جدید، همواره فرآیندی پرهزینه و زمان‌بر بوده است، لذا استفاده از تجارب طب سنتی ایرانی، احتمال کشف داروهای جدید را افزایش می‌دهد. مسئله وابستگی به اپیوئیدها و سوء‌مصرف آنها، یکی از مهم‌ترین مشکلات سیستم‌های بهداشتی و درمانی دنیا تلقی می‌شود. در ایران نیز شایعترین مورد سوء‌مصرف و وابستگی، مربوط به تریاک و مشتقات آن است. باتوجه به عدم دسترسی به درمان مؤثر وکم‌عارضه برای درمان اعتیاد به تریاک، می‌توان از روش‌های مختلف طب سنتی جهت ترک اعتیاد بهره گرفت. در این راستا مفردات دارویی بسیاری در کتب طب سنتی ایرانی برای درمان اعتیاد به تریاک وجود دارند که در این مقاله به آنها اشاره شده است.
مواد و روش‌ها: تحقیق حاضر، یک مطالعه کتابخانه ای بر اساس بررسی متون طب سنتی ایرانی است. در این مطالعه مفردات دارویی مؤثر در درمان اعتیاد، در شش کتاب مرجع و معتبر طب سنتی (رساله افیونیه، مخزن الادویه، قرابادین کبیر، رسالۀ بیخ چینی، خلاصه التجارب، تحفه المؤمنین) بررسی شده است. مراحل انجام تحقیق شامل: یافتن کلیدواژه‌ها، جستجو در منابع، تهیه لیست واحد، یافتن مترادفات، جمع‌بندی، نمره‌دهی، اولویت‌بندی بوده و ۲۹ مفردۀ دارویی (تک دارو) در درمان اعتیاد یافت شد. بر اساس توصیف هر مفرده و تأیید و تکرار آن در کتاب‌های مرجع ۵ مفرده بالاترین امتیاز را کسب کردند.
یافته‌ها: ۲۹ مفرده از منشأ متفاوت طبیعی گیاهی و حیوانی هستند. بر اساس نمرات به‌دست‌آمده در جدول مفردات به‌ترتیب بیخ چینی، جدوار، جندبیدستر، بزرالبنج و حلتیت بالاترین امتیاز را کسب کردند.
نتیجه‌گیری: لیست مفردات دارویی حاصل‌شده در این مطالعه می تواند مبنای انجام مطالعات پایه و بالینی برای طراحی و ساخت داروهای جدید مؤثر در ترک اعتیاد به تریاک قرار گیرد.
