۱۲ نتیجه برای شریفی
سید مهدی موحد ابطحی، محمود بابائیان، مهدی برهانی، محمد رضا حاجی حیدری، احمد رضا شریفی علون آبادی، محمد مظاهری، مریم یاوری، مهین الصاق، پیمان ادیبی،
دوره ۲، شماره ۴ - ( زمستان ۱۳۹۰ )
چکیده
طب سنّتی ایرانی نظام جامع طبی است که به نوعی از پزشکی کنونی متمایز می‌باشد. پاسخ به این پرسش که چرا و چگونه طب سنّتی ایرانی نظام پزشکی جامعی محسوب می‌شود، نیازمند تبیین بنیان‌های فلسفی طب سنّتی در حوزه‌هایی است که با دانش پزشکی و با حرفه‌ی طبابت یا عمل بالینی مرتبط باشند. این مقاله با رویکردی منطقی و فلسفی (و نه رویکردی تاریخی) به تحلیل «استدلال علمی» در طب سنّتی ایرانی می‌پردازد که نتایج آن در حوزه‌ی فلسفه‌ی پزشکی (به عنوان یکی از فلسفه‌های مضاف) جای دارد. تفاوت نظام فکری حاکم بر طب سنّتی و پزشکی نوین، نحوه‌ی رویکرد به انسان، حیات و سلامت، شناخت مفاهیم بنیادین مانند سلامت و بیماری و درمان، نظریه پردازی دانش طبی و به کار‌گیری استدلال قیاسی یا استقرایی از جمله مباحثی هستند که این مقاله به آن‌ها می‌پردازد. در این مقاله سعی گردیده است تا نشان داده شود که چگونه نظام فکری طب سنّتی ایران بر اصول تشخیص، منطق تصمیم‌گیری بالینی، سطوح مختلف تدبیر بیماری، فرضیه‌سازی و آزمون فرضیه در تجارب بالینی تأثیر گذاشته‌است.
علیرضا منجمی، محمد مظاهری، مریم یاوری، مهین الصاق، محمد رضا حاجی حیدری، محمود بابائیان، احمد رضا شریفی علون آبادی، مهدی برهانی، علیرضا قنادی، پیمان ادیبی،
دوره ۲، شماره ۴ - ( زمستان ۱۳۹۰ )
چکیده
ساختار کلی استدلال در طب امروز (سه بخش جمع‌آوری اطلاعات، ساختن و ارزیابی فرضیه‌ها) با استدلال در طب سنّتی مشابه است، امّا طبیب سنّتی بر خلاف پزشک امروز، فقط در پی تشخیص بیماری بر اساس شکایت اصلی بیمار نیست، بلکه در پی فهم مزاج کلی بیمار هم هست. استدلال در طب سنّتی از جنس قیاسی است، به همین سبب در طب سنّتی، بیماری ایدیوپاتیک و بدون علّت مشخص وجود ندارد. در هر دو مکتب طبی، استدلال تدبیری و تشخیصی وجود دارد، با این تفاوت که در طب سنّتی با مشخص شدن تشخیص، تدبیر مشخص است، در حالی که در طب امروز استدلال تدبیری حتّی با مشخص بودن تشخیص، نیازمند پردازش بیشتر اطلاعات بیمار است. این مقاله در پی فهم استدلال در طب سنّتی است. به این منظور، شیوه استدلال بالینی در طب امروز با طب سنّتی مقایسه می‌شود.
محمود بابائیان، مهدی برهانی، محمد رضا حاجی حیدری، احمد رضا شریفی علون آبادی، مهدی الصاق، مریم یاوری، محمد مظاهری، محمد علی کمالی، مجید آویژگان، پیمان ادیبی،
دوره ۲، شماره ۴ - ( زمستان ۱۳۹۰ )
چکیده
مکتب طب سنّتی ایران دارای مبانی قوی استدلالی می‌باشد که با کمک گرفتن از تجربه و قیاس و بر اساس عملکرد طبیعت بدن در جهت درک و توضیح بسیاری از علایم و نشانه‌ها تلاش نموده است. دستگاه گوارش بخصوص معده در مکتب پزشکی ایرانی از اهمیّت ویژه‌ای برخوردار می‌باشد و دقّت در پیشگیری و درمان بیماریهای معده در درمان بسیاری از بیماریهای بدن همواره مورد توجه بوده است. در معاینه و بررسی بیماریهای دستگاه گوارش، پزشک باید درک صحیحی از علم تشریح و ارتباط بین اندام‌ها داشته باشد. همچنین بر اساس مکتب پزشکی ایرانی، طبیب علاوه بر اطلاع صحیح از علم تشریح، برای درک صحیح بیماری‌ها و علایم آن می‌بایستی بر مبانی نظری طب بخصوص امور هفت گانه‌ی طبیعیّه تسلّط کامل داشته باشد تا بتواند با استفاده از آن توضیح منطقی برای ارتباط بین علایم بیماری برقرار نماید. بر اساس نظریه‌ی مکتب پزشکی ایرانی، امور منسوب به طبیعت بدن یا امور طبیعیّه شامل ارکان، مزاج، اخلاط، اعضاء، ارواح، قوا و افعال می‌باشند. مقایسه‌هایی مابین این مباحث در مکتب طب ایرانی و طب سنّتی چین نیز در مقاله ذکرشده است.
مهدی برهانی، میثم شیرزاد، مهین الصاق، محمد مظاهری، احمد رضا شریفی علون آبادی، مریم یاوری، محمود بابائیان، محمد علی کمالی، محمد رضا حاجی حیدری، مجید آویژگان، پیمان ادیبی،
دوره ۲، شماره ۴ - ( زمستان ۱۳۹۰ )
چکیده
علایم متعددی در طب سنّتی ایران در مبحث بیماریهای معده آورده شده است که نشان از دقّت خاص پزشکان این دانش به نشانه‌شناسی بیماری‌ها دارد. استدلال از برخی علایم من جمله نوع رنگ، بو و میزان یکنواختی مدفوع، نوع صدای گاز دفعی و شدّت بوی آن، بررسی میزان و شدّت عطش و نوع برطرف شدن آن با آب گرم و غیر گرم، رنگ و خصوصیات زبان، آروغ و انواع آن، تمایل به نوع مواد غذایی و میزان و نوع آب دهان، همه علایمی هستند که امروزه در دانش سمیولوژی و اخذ شرح حال یا اساساًً بررسی نمی‌شوند یا اطلاعات کمی در مورد آن‌ها از بیمار اخذ می‌گردد. به نظر می‌رسد دقّت در نحوه‌ی شرح‌حال گیری و معاینه‌ی فیزیکی بیماریهای معده توسط طبیبان طب سنّتی ایران از جمله ابن سینا می‌تواند در بهبود شیوه‌ی شرح‌حال گیری در طب رایج کمک کننده باشد. نکاتی که در طب سنّتی ایران مورد توجه بوده است، به نظر می‌رسد در یک دوره‌ی تاریک تاریخی از مسیر دانش پزشکی خارج شده باشد و این دانش سیر طبیعی دگرگونی خود را که مشتمل بر ارتقاء و اصلاح دانش هر نسلی توسط نسل بعد از خود است، طی نکرده باشد. با این تئوری لازم است مطالعات تجربی بیشتری برای بررسی متون اصیل طب سنّتی ایران انجام گیرد تا تغییرات ذکر شده در علایم و نشانه‌های معدی در این متون نسبت به دانش روز سمیولوژی و اخذ شرح‌حال، در بالین بیمار مورد بررسی قرار گرفته و فراوانی آن‌ها تعیین گردد. در گام بعدی بررسی پایه‌ی پاتوفیزیولوژیک تفاوت‌های موجود در سیر مطالعات بالینی بسیار سودمند است. برخی مقایسه‌ها مابین این مباحث در مکتب طب ایرانی و طب سنّتی چین نیز در مقاله ذکرشده است.
محمد مظاهری، مریم یاوری، محمود بابائیان، محمد رضا حاجی حیدری، مهدی برهانی، احمد رضا شریفی علون آبادی، مهین الصاق، مجید آویژگان، احمد اسماعیل زاده، علیرضا قنادی، پیمان ادیبی،
دوره ۲، شماره ۴ - ( زمستان ۱۳۹۰ )
چکیده
غذا از اهمیّت خاصی در حفظ سلامتی انسان برخوردار است. نیاز به غذا یک نیاز دایمی است تا آنچه را که بوسیله‌ی عوامل داخلی و خارجی به تحلیل می‌رود، جایگزین نماید. بدیهی است برخورداری از تندرستی، بدون داشتن تغذیه‌ی صحیح میسر نمی‌باشد. در مکتب طب ایرانی بر تغذیه‌ی صحیح و درمان از طریق غذا تأکید فراوانی شده است، تا آنجا که حکیم بزرگ ایرانی محمد بن زکریای رازی در قرن سوّم، اوّلین و مهم‌ترین تدبیر درمان را اصلاح یا تجویز رژیم غذایی می‌داند. در این متون کیفیات و عملکردهای مشخصی برای مواد غذایی و خوراکی مشخص شده است که بعضی با علوم جدید قابل تأیید بوده و برای بعضی معادلی در علوم جدید یافت نمی‌شود. در این مقاله گروه‌بندی مواد غذایی در منابع طب سنّتی ایران به طور دقیق تشریح گردیده و تلاش شده است تا تعاریف طب سنّتی ایران، کما بیش با اصطلاحات علم نوین تغذیه همانند‌سازی گردد. تشابهات مابین این مبحث در مکتب طب ایرانی با طب سنّتی چین نیز ذکر شده است.
احمد رضا شریفی علون آبادی، مهین الصاق، محمد رضا حاجی حیدری، مهدی برهانی، مریم یاوری، محمود بابائیان، محمد مظاهری، مجید آویژگان، حمید افشار، پیمان ادیبی، علیرضا قنادی،
دوره ۲، شماره ۴ - ( زمستان ۱۳۹۰ )
چکیده
نفخ یکی از مشکلات شایع گوارشی در سطح جامعه است. در بسیاری از موارد علّت ارگانیک شناخته شده‌ای برای این عارضه یافت نمی‌شود که این نوع نفخ را نفخ عملکردی یا فانکشنال می‌نامند. اگرچه تا حدود سه دهه‌ی قبل بیماری گوارشی عملکردی را صرفاً سایکولوژیک در نظر می‌گرفتند، ولی امروزه ارتباط بین عوامل فیزیولوژیک و روان‌شناختی در مورد این بیماری مد نظر قرار گرفته است. طب سنّتی ایران علاوه بر توجه به علل غیر ارگانیک (موجبات اعراض نفسانی)، اسباب ارگانیک دیگری (اخلاط،...) را با توجه به مبانی خود مطرح می‌نماید که می‌تواند در درمان این عارضه کمک شایانی داشته باشد. در این مقاله سعی شده است تا علل نفخ عملکردی در پزشکی جدید با علل کلّی نفخ در طب سنّتی ایران مقایسه گردیده و به این پرسش پاسخ داده شود که آیا می‌توان گفت برخی از بیمارانی که از نظر طب جدید نفخ عملکردی دارند از نظر طب سنّتی دارای اختلالی ارگانیک می‌باشند و از سوی دیگر نحوه‌ی عملکرد جنبه‌های روان‌شناختی در هر کدام از این دو حوزه چگونه است؟ مقایسه‌هایی بین مبانی طب سنّتی ایران و چین نیز در خصوص این بیماری انجام شده است.
مهین الصاق، فاطمه هادی زاده، محمد مظاهری، مریم یاوری، محمود بابائیان، احمد رضا شریفی علون آبادی، مهدی برهانی، محمد رضا حاجی حیدری، علیرضا قنادی، مجید آویژگان، پیمان ادیبی،
دوره ۲، شماره ۴ - ( زمستان ۱۳۹۰ )
چکیده
یبوست از شایع‌ترین شکایات گوارشی است. بیش از یک هفتم جمعیت بالغین جهان از یبوست مزمن شاکی هستند. عوامل متعددی زمینه‌ی ایجاد یا تشدید یبوست را فراهم می‌نمایند. در طب نوین معیارهای مشخص و نسبتاً دقیقی برای تعریف یبوست ذکر گردیده و بعضاً درمان‌هایی ارایه شده است. در طب سنّتی از یبوست با عناوینی مانند حصر (hasr)، قبض شکم و اعتقال بطن نام برده شده است و نوع خاصی از یبوست که همراه با درد می‌باشد نیز قولنج نامیده شده است. به نظر می‌رسد بررسی تطبیقی فیزیوپاتولوژی و درمان‌های یبوست در طب نوین و طب سنّتی ایران و بهره‌مندی از آثار روش‌های مختلف درمانی در کنار یکدیگر بتواند به ارایه راهکار‌هایی با هزینه اثر بخشی بیشتر در درمان این بیماری بیانجامد. هدف از این مطالعه، بازخوانی دانش ذکر شده در طب سنّتی ایرانی درباره‌ی اختلال یبوست و بررسی امکان تطبیق تعاریف، علّت شناسی و تدبیر این بیماری در مکتب طب سنّتی با موارد متناظر خود در پزشکی امروزی است. برخی نظرات برگرفته از مبانی طب سنّتی چین نیز در مورد یبوست ذکر شده است.
محمد علی کمالی، محمد مظاهری، مهدی برهانی، محمود بابائیان، احمد رضا شریفی، مهین الصاق، محمد رضا حاجی حیدری، مریم یاوری، مجید آویژگان، پیمان ادیبی، علیرضا قنادی،
دوره ۳، شماره ۲ - ( تابستان ۱۳۹۱ )
چکیده
از جمله علل شایع مراجعه بیماران به درمانگاه گوارش و دیگر درمانگاه‌ها، تهوع و استفراغ می‌باشد که در صورت درمان می‌تواند تا حدود زیادی زندگی عادی فرد مبتلا را مختل کند .
در طب مدرن معمولا از دو واژه تهوع و استفراغ جهت توصیف بیماری استفاده می‌شود که تاکنون تحقیق‌های گسترده‌ای در راستای پیشگیری و درمان آن انجام شده و توصیه‌های فراوانی در این زمینه وجود دارد. در طب سنتی ایران چهار واژه تهوع، غثیان، تقلب نفس وقی به کار رفته که در قسمت علل ایجاد کننده آن یک سبب کلی و هفت سبب جزیی به نام «اسباب و علل» قی، تهوع و مواردی دیگر ذکر شده است. در این طب از نقش اخلاط، ضعف معده، فساد غذا در معده و مشارکت دیگر اعضا در ایجاد این بیماری سخن به میان آمده و سپس پیشگیری و درمان براساس سبب بیماری و نوع خلط بیماری زا پایه‌ریزی می‌شود.
برخی از اوقات ممکن است علت اصلی ایجاد این بیماری در اعضای دیگر مانند دماغ، جگر، طحال و دیگر اعضا باشد ( مشارکت اعضا)، که در این حالت درمان اصلی باید متوجه رفع مشکل آن عضو گردد. رنگ مواد مستفرغه دال بر نوع خلط و ماده مسبب قی می‌باشد. رابطه قی با رطوبت و ضعف معده از دیگر موارد ذکر شده در این طب است.
انجام قی داوطلبانه با تشخیص و نظارت طبیب حاذق در موارد خاص به‌عنوان پیشگیری و درمان جهت پاکسازی بدن از فضولات و مواد زاید از دیگر موارد پیشگفت در طب سنتی ایران است.
حمید شمسی باغبانان، افسانه شریفیان، سید سید حمید کمالی، روشنک ثاقبی، زهرا قربانی فر، محمد باقر مینایی،
دوره ۳، شماره ۴ - ( زمستان ۱۳۹۱ )
چکیده
در طب سنتی ایران، فصد جزء اعمال یداوی می‌باشد و تجویز به جای آن اثر درمانی بارز و استفاده نابجای آن آسیب جدی به بیمار می‌زند. بنابراین اشراف به کاربرد صحیح آن در درمان بیماریهای کبد به یکی از اعضای رئیسه، حایز اهمیت می‌باشد. در این مطالعه با استناد به کتاب‌های اساسی طب بخصوص قانون، ذخیره خوارزمشاهی، کامل‌الصناعه و اکسیر اعظم تمامی بیماریهای کبد مطالعه شدند و با آوردن شاهد از کتاب‌ها، برای هر بیماری لزوم فصد و ورید مربوطه یا ممنوعیت فصد در آن بیماری بررسی شد. نتایج در دو جدول کاربردی بیان گردید و مشخص شد بیماریهای کبد را برمبنای تجویز فصد، به هفت گروه می‌توان تقسیم کرد. فصد تنها در سوءمزاج دموی و اورام دموی جزو اولین اقدامات درمانی است و در سایر موارد جزئی از برنامه درمان می‌باشد. مهم‌ترین ممنوعیت فصد ابتلای کبد به بیماریهای بلغمی است و انجام فصد در این بیمارن آسیب جدی به آن‌ها خواهد زد. در برخی از بیماری‌ها خون خارج شده توسط فصد جنبه تشخیصی دارد. نکته دیگر آنکه چون فصد یک رگ همزمان روی چند عضو اثر می‌گذارد بنابراین توصیه می‌گردد درصورتی که به هر علتی برای بیماری، فصد تجویز شود وضعیت کبد مد نظر باشد تا به آن آسیبی نرسد.
اعظم شریفی، جهانگیر رضایی، خلیل مرادی، افشین الماسی، لادن ابراهیم پوریان، روح انگیز نوروزی نیا،
دوره ۷، شماره ۱ - ( بهار ۱۳۹۵ )
چکیده
سابقه و هدف: حجامت یکی از شاخه‌های طب مکمل برای درمان و پیشگیری از بیماری است که با توجه به افزایش رویکرد جامعه به انجام حجامت، این پژوهش با هدف تعیین میزان آگاهی از موارد استفاده از حجامت و میزان رضایتمندی افراد مراجعه کننده به مراکز حجامت کرمانشاه در سال ۱۳۹۲ انجام گرفت.
مواد و روش‌ها: در این پژوهش مقطعی، تعداد ۲۷۰ نفر از مراجعین به مراکز حجامت در شهر کرمانشاه ، با در نظر گرفتن معیارهای ورود و با روش نمونه‌گیری در دسترس مورد بررسی قرار گرفتند. ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه‌ای پژوهشگر ساخته، روا و پایا ، با تعداد ۳۰ پرسش در ۳ حیطه شامل موارد استفاده، آداب حجامت و رضایتمندی بود. داده‌ها با استفاده از نرم افزار spss۱۸ و روش‌های آماری توصیفی و تحلیلی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
یافته‌ها: میانگین سنی افراد مورد بررسی ۶.۶+۵۴،۴ سال بود. ۷۱.۵ درصد نمونه‌ها را مردان و ۲۸.۵ درصد را زنان تشکیل می‌داد که در ۸۱ درصد از موارد سطح سواد کمتر از دیپلم داشتند. مراقبت‌های قبل و بعد از حجامت در حد مطلوب نبود و ۸۰/۴ درصد افراد آگاهی ضعیف تا متوسطی در این باره داشتند. اما میزان رضایتمندی افراد از سودمندی حجامت در بیش از ۸۴ درصد موارد، متوسط به بالا بود. همچنین بین آگاهی و رضایتمندی ارتباط آماری معناداری یافت نشد. در حالی که با افزایش سن میزان آگاهی کاهش نشان داد (p<۰.۰۰۱ ).
بحث و نتیجه‌گیری: با توجه به ناکافی بودن آگاهی در خصوص موارد استفاده و آداب حجامت، توصیه می‌شود ضمن آموزش عامه مردم توسط افراد متبحر در مورد آداب و نیز موارد استفاده حجامت، تحقیقات جامعی در زمینه میزان اثربخشی آن در بیماریهای مختلف انجام گیرد
فاطمه شریفیان مطلق، حسن نامدار،
دوره ۱۰، شماره ۳ - ( پاييز ۱۳۹۸ )
چکیده
سابقه و هدف: دستاوردهای مکاتب پزشکی نوین مانند سایر علوم، با مکاتب گذشته این علم پیوند دارد. آگاهی از علوم پایه این مکاتب لازمۀ شناخت صحیح و فهم دقیق آن‌هاست. شناخت آناتومی اعصاب به‌عنوان بخشی از علوم پایه در طب سنتی ایران و نقش آن در ایجاد و درمان بیماری‌ها دارای اهمیت زیادی است. در این پژوهش به بررسی آناتومی اعصاب جمجمهای از دیدگاه رازی و ابن‌سینا و مقایسۀ آن با کتاب آناتومی گری به‌عنوان یکی از کتاب‌های مرجع در علم آناتومی، پرداخته شده است.
مواد و روش‌ها: در این مطالعۀ تطبیقی، به بررسی آناتومی اعصاب مغزی از نظر تعداد و عملکرد آن‌ها در کتب المنصوری فی الطب و القانون فی الطب، دو اثر مهم دوران تمدن اسلامی و مقایسه آن‌ها با کتاب آناتومی گری پرداخته شده است.
یافته‌ها: از دیدگاه طب نوین از جمله در کتاب آناتومی گری، تعداد اعصاب مغزی دوازده جفت می‌باشند؛ درحالیکه کتب فوق، این اعصاب را هفت جفت ذکر کردهاند. در این پژوهش مشخص شد زوجهای عصبی ابتدایی و انتهایی مغز از نظر نام‌گذاری و عملکرد تقریباً مشابه با طب نوین هستند. اعصاب بخش میانی مغز درحالیکه عملکردی مشابه با عملکرد اعصاب میانی در طب نوین دارند، اما بخش‌های مختلفی از یک زوج عصبی ممکن است با بخش‌هایی از چند زوج عصبی در طب نوین مطابقت داشته باشند.
نتیجه‌گیری: نتایج حاصل از پژوهش فوق نشان میدهد از جمله عوامل تفاوت آناتومی اعصاب مغزی از دیدگاه رازی و ابن‌سینا با آناتومی جدید، علاوه بر عدم بیان برخی از شاخه‌های عصبی، نام‌گذاری چند شاخه عصبی به‌دلیل تقارب رویشگاه، تحت عنوان یک شاخه بوده است؛ اما در بیان عملکرد این اعصاب، تقریباً به همۀ شاخهها پرداخته شده است. همچنین ابن‌سینا در کتاب قانون به جزئیات بیشتری نسبت به کتاب المنصوری رازی در رابطه با آناتومی اعصاب مغزی اشاره کرده است.
سهیلا یوسف وند، حسین بارانی، ابوالفضل شریفیان،
دوره ۱۲، شماره ۴ - ( زمستان ۱۴۰۰ )
چکیده
سابقه و هدف: استفاده از گیاهان دارویی سابقه‌ای به قدمت عمر انسان دارد؛ زیرا بیماری‌ها با پیدایش بشر متولد شده‌اند و اسناد چندهزارسالۀ موجود در تاریخ طب و داروسازی حاوی تجربیات و اطلاعات ارزشمندی دربارۀ گیاهان درمانی است. این مطالعه با هدف بررسی گیاهان دارویی مورد استفادۀ عطاران و مردم بومی شهرستان دره‌شهر در استان ایلام انجام شد.
مواد و روش‌ها: اطلاعات مورد نظر از طریق مصاحبۀ نیمه‌ساختاریافتۀ حضوری با شش عطار و ۲۵ نفر مردم بومی از روستاهای مختلف با قومیت‌های متنوع به‌دست آمد. برای افزایش دقت اطلاعات، نویسندۀ اول به‌مدت ۲۰ روز در یکی از عطاری‌ها مشغول به کار شد. همچنین پیمایش میدانی همراه با مردم بومی در راستای کار قرار گرفت.
یافته‌ها: نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که پرمصرف‌ترین گیاهان دارویی خریداری‌شده از عطاری‌ها با توجه به نوع فصل متفاوت بود. در فصل بهار و تابستان گیاهانی مانند خاکشیر، تخم شربتی، عرق نعناع، عرق کاسنی و بهارنارنج که دارای طبع خنک بودند بیشترین مصرف را در بین مردم منطقه داشتند. همچنین در پاییز و زمستان گیاهانی چون آویشن، رازیانه، زیره، دارچین، زنجبیل، عناب، مرزه، ترۀ کوهی، ختمی، پنیرک و بابونه به‌دلیل طبع گرم بیشترین مصرف را به خود اختصاص داده‌اند. بیشترین گیاهان مورد استفاده مربوط به تیرۀ نعناعیان، کاسنیان و چتریان بود. نتایج مطالعه نشان داد که بیشترین استفادۀ دارویی از گیاهان برای تهیۀ غذا و درمان بیماریهای سرماخوردگی، کلیوی و گوارشی بود. نتایج نشان داد که بیشترین اندام‌های مصرفی گیاهان، گل و کمترین قسمت مورد استفاده، اندام زیرزمینی گیاهان بود.
نتیجه‌گیری: نتایج این مطالعه برای اولین بار نه‌تنها در مستند‌سازی و ثبت دانش گیاهان دارویی عطاران و مردم بومی شهرستان دره‌شهر ارزشمند است، بلکه می‌تواند توسط برنامه‌ریزان و تصمیم‌گیران توسعۀ اقتصاد گیاهان دارویی در منطقه مورد استفاده قرار گیرد.
