سمانه رمضانی گیوی، حسن مرادی، الهام عمارتکار،
دوره ۱۲، شماره ۳ - ( پاييز ۱۴۰۰ )
چکیده
سابقه و هدف: سلامت و بیماری از مهمترین مفاهیم پایه‌ای پزشکی هستند که تعریف ماهیت و حدود آنها در فلسفۀ پزشکی با چالشهایی جدی روبه‌رو است. هدف این مقاله تبیین دیدگاه ابن‌سینا در خصوص سلامت و بیماری و تحلیل تعاریف امروزی این مفاهیم بر مبنای دیدگاه ابن‌سینا است.
مواد و روش‌ها: این مطالعه با رویکرد قیاسی در روش نظریهپردازی دادهبنیاد انجام شد. ابتدا مفاهیم سلامت و بیماری با کلیدواژههای متناسب در متون ابن‌سینا و طب رایج جست‌وجو و بررسی شد سپس این مفاهیم به‌عنوان قضایای اولیه با مفاهیم عینیترِ موجود مرتبط و در چارچوب استدلال قیاسی گزارههای عملیاتی استنتاج شد.
یافته‌ها: ابن‌سینا سلامت را عرضی از جنس کیف نفسانی دانسته و آن را ملکه یا حالی تعریف میکند که مبدأ افعال سلیم از موضوع خود است. او همچنین بیماری را عدم سلامت تعریف کرده و فرض حالت سوم بین آن دو را فاقد ضرورت منطقی می‌داند. سازمان جهانی بهداشت سلامت را آسایش کامل جسمانی، روانی و اجتماعی می‌داند نه صرفاً فقدان بیماری. چنین تعریفی مستلزم فرض حالت سومی بین سلامت و بیماری است. براساس نظریات ابن‌سینا، فرض حالت سوم به معنای وجودی دانستن هر دو مفهوم سلامت و بیماری است و این امر، دستۀ قابل‌توجهی از اختلالات افعال را که در قالب شناخته‌شدۀ بیماری یا علامت بیماری تعریف نمیشوند از محدودۀ توجه پزشک کنار میگذارد؛ درحالیکه بر مبنای تعریف ابن‌سینا، بیماری امری عدمی (به معنای عدم سلامت) است و هر سطح از اختلال در هر عملکردی، در حقیقت سطحی از بیماری تلقی میشود.
نتیجه‌گیری: بر مبنای چارچوب نظری ابن‌سینا، نقطۀ قوت تعریف سازمان جهانی بهداشت از سلامت، محدودنمودن مرزهای مفهوم سلامت به وضعیت بهینه در ابعاد مختلف و نقطۀ ضعف آن عدم ظرافت کافی برای پوشش‌دادن همۀ وضعیت‌های غیرطبیعی در کلیۀ افعال، تحت مفهوم وسیعتری از بیماری محسوب میشود.
