سابقه و هدف: طب سنتی ایران که بخشی از میراث علمی و تاریخی کشورمان است دارای دستورات و تدابیر خاص است که نشان میدهد ایرانیان نه تنها در زمانهای گذشته از پایهگذاران دانش پزشکی بودهاند، بلکه پس از ظهور اسلام و در جریان شکلگیری تمدن اسلامی نقش مهمی در رشد دانش پزشکی داشتهاند. در این میان انتقال علمی یافتههای طب سنتی به طب نوین در فرآیندی کاملاً علمی تجربی از وظایف بسیار خطیری است که به عهدۀ تمامی میراثداران تاریخ پزشکی کشورمان است. شیرخشت یا شیرخشک با نام انگلیسی Purgative manna یکی از محصولات گیاهی است که با فرصت انتقال تجارب طب سنتی به طب نوین روبهروست. هدف از مطالعه حاضر، مروری بر مواد مؤثره شیرخشت در طب سنتی و کلاسیک است.
مواد و روشها: روش این مطالعه که از نوع کتابخانهای است، به شیوۀ مروری نقلی با بهرهگیری از کتب طب سنتی و جست و جو در پایگاههای اطلاعاتی در دسترس نظیرGoogle scholar ، Pubmed، Magiran، SID، Science direct انجام شد.
یافتهها: ابتدا به بررسی شیرخشت در منابع طب و داروسازی سنتی و تجارب حکیمان گذشته پرداخته شده است و سپس به یافتههای جدید دانشمندان دربارۀ خواص دارویی شیرخشت و مواد مؤثر اصلی آن اشاره شده است. در بخش آخر اشاره اجمالی به کاربرد اختصاصی شیرخشت در درمان زردی نوزادان شده است.
نتیجهگیری: با عنایت به سابقه تاریخی کاربرد شیرخشت در درمان برخی بیماریها و با لحاظ اینکه درختچۀ حاوی شیرخشت بومی مناطق مختلف ایران نیز است، توصیه میشود که مراکز تحقیقاتی با به کارگیری فناوریهای روز به جمعبندی کامل از تأثیر شیرخشت با توجه به صرفههای اقتصادی- اجتماعی آن بپردازند.
Fakhri M, Azadbakht M, Hamze Gardeshi Z, Farhadi R. Purgative manna from Cotoneaster spp. in Iranian traditional medicine and new sources. jiitm 2016; 6 (4) :347-353 URL: http://jiitm.ir/article-1-626-fa.html
فخری مولود، آزادبخت محمد، حمزه گردشی زینب، فرهادی رویا. شیرخشت در طب سنتی ایران و منابع جدید. مجله طب سنتي اسلام وايران. 1394; 6 (4) :347-353