علی متولی زاده اردکانی، مامک هاشمی، مهدیه صفاکیش، اکرم عالم باقری، شکوفه برادران شکوهی، محمود مصدق،
دوره ۳، شماره ۱ - ( ۳-۱۳۹۱ )
چکیده
سرطان دوّمین عامل مرگ و میر در دنیا است. درمان انواع سرطانها بسیار پیچیده بوده و کشف داروهای جدید ضد سرطان، با اثر بخشی بالا، سمیّت کم که به صورت انتخابی بر سلولها تاثیر گذاشته و ارزان باشند، از دغدغههای جوامع دارویی دنیا است. در روش شناسی کشف دارو، استفاده از اطلاعات موجود در طب سنّتی از نقاط آغازین و قابل اعتماد میباشد. اگرچه در طب سنّتی ایران سبب شناسی و درمان سرطان با علم پزشکی جدید متفاوت است، امّا درمان دارویی یکی از پایههای اصلی درمان سرطان میباشد. بهنظر میرسد معرفی داروهای مورد استفاده در طب سنّتی بهویژه گیاهان دارویی، سر آغاز مناسبی برای تدوین پروژههای تحقیقاتی، جهت دستیابی به داروهای نوین در درمان سرطان میباشد. داروهای مورد استفاده در طب سنّتی از نظر منشاء به سه دستهی گیاهی، معدنی و جانوری تقسیم میگردند. در منابع بررسی شده در این مطالعه، ۲۰۱ گیاه داروئی، ۴۷ داروی جانوری و ۲۸ داروی معدنی برای درمان سرطان ذکر شده بود، که از ۲۰۱ گیاه دارویی، ۴۸ گیاه انتخاب و معرفی شدند. در این مطالعه، گیاهان دارویی که در طب سنّتی ایران، جهت درمان سرطان مورد استفاده قرار گرفتهاند، از منابع مربوطه استخراج و معرفی شده است. گیاهان دارویی ذکر شده از کتابهای الحاوی (رازی)، قانون در طب (ابن سینا)، مخزنالادویه (عقیلی خراسانی) و اختیارات بدیعی (انصاری شیرازی) استخراج شدند. به علاوه گیاهان دارویی که آثار ضد سرطانی آنها در طب امروزی مورد تایید میباشد، معرفی گردیدهاند.
امروزه مطالعات آزمایشگاهی نشان دادهاند، بسیاری از گیاهان استفاده شده در طب سنّتی، دارای مواد آنتیاکسیدان بوده و یا در آزمایشگاه و مطالعات حیوانی دارای تأثیرات ضد سرطانی بر ردههای سلولی میباشند. ۴۸ گیاه ذکر شده در این مقاله، نمونهای از این ادعاست. از آنجا که آثار ضد سرطان بسیاری از این گیاهان هنوز مورد بررسی دقیق آزمایشگاهی قرار نگرفتهاست و با توجه به پتانسیل این گیاهان برای استفاده در درمان سرطانهای گوناگون، پژوهشهای آزمایشگاهی و بالینی بیشتری در این زمینه مورد نیاز میباشد.
محبوبه بزرگی، محمدرضا شمس اردکانی، مهناز خانوی، مینا سعیدی، تهمینه اکبرزاده،
دوره ۹، شماره ۲ - ( ۵-۱۳۹۷ )
چکیده
سابقه و هدف: سرطان یکی از عوامل اصلی مرگ و میر در جهان است و در سالهای اخیر آمار مبتلایان به این بیماری رشد چشمگیری داشته است. عوارض و در برخی موارد ناکارآمدی درمانهای رایج موجب تحقیقات گسترده برای دستیابی به داروهای جدید بهخصوص با منشاء گیاهی شده است. بررسی دانش طب سنتی میتواند منجر به انتخاب گیاهان مؤثر و سرعتبخشی به تحقیقات شود. یکی ازگیاهانی که بهمنظور درمان بیماریهای مختلف از جمله سرطان، مورد توجه حکیمان طب سنتی بوده سقز است که با نامهایی چون بُطم، علک البُطم یا حبه الخضرا در منابع طب سنتی ذکر شده و نام علمی آنPistacia atlantica است. در این مطالعه شواهد موجود در طب سنتی و طب نوین در رابطه با اثرات این گیاه در درمان سرطان، بررسی میشود.
مواد و روشها: در این مطالعۀ کتابخانه ای، کتب طب سنتی با استفاده از واژگان مربوط به گیاه سقز و واژگان مربوط به بیماری سرطان نظیر سرطان، ورم صلب، خنازیر، سقیروس جستجو شد. علاوه بر این، مقالات چاپ شده در مورد اثرات ضد سرطان این گیاه، با کلیدواژه های Pistacia atlantica ،Bane، سقز و بَنه با استفاده از موتورهای جستجوگر نظیر Cochrane ،Pub Med ،Scopus وGoogle Scholar بدون محدودیت تاریخ استخراج شد.
یافتهها: بر اساس نتایج این مطالعه مشخص شد که در کتابهای طب سنتی در موارد متعددی از علک البطم جهت درمان سرطان استفاده شده است. در مطالعههای نوین نیز قسمتهای مختلف گیاه سقز در کنترل و مهار تکثیر رده های مختلف سلولهای سرطانی اثرات قابل توجهی را نشان دادهاند.
بحث و نتیجهگیری: تا کنون ترکیبات مختلفی نظیر ترکیبات فنلی در این گیاه شناسایی شده است که دارای اثرات آنتی اکسیدان و القای آپوپتوز در سلولهای سرطانی هستند. با توجه به شواهد فراوانی که در طب سنتی و نوین در مورد اثرات ضد سرطان این گیاه وجود دارد میتوان گفت احتمالاً سقز دارای قابلیت فراوانی جهت بررسیهای بیشتر، بهخصوص در قالب مطالعات بالینی بهمنظور دستیابی به داروها یا ترکیبات نوین ضد سرطانی است.