تاریخ پزشکی در ایران به دوران پیش از اسلام می‌رسد، اولین مرکز آموزش پزشکی با نام «جندی شاپور»، که نقش بسیار مهمی در شکل‌گیری و تکوین این علم داشته، در زمان حکومت ساسانیان ساخته شد. این دانشگاه پس از حمله اعراب مسلمان به ایران همچنان از رونق علمی برخوردار بود،اما بعد از دو قرن آشوب و هرج و مرج و با روی ‌کار آمدن حکومت عباسیان، با انتقال اولین پرشک این مرکز به بغداد در عمل دستاوردهای این دانشگاه به مرکز جهان اسلام منتقل شد.پزشکی پس از اسلام با امتزاج چند مقولۀ علمی از جمله طب یونانی، بقراطی و جالینوسی تقویت؛ و با حمایت امرای وقت از جمله هارون‌الرشید و مأمون پیشرفت کرد، به‌طوری‌که کم کم پزشکان جهان اسلام توانستند به تألیف آثار طبی مستقل بپردازند؛ اولین قدم به‌صورت دائره‌المعارف‌های جامع و کلی شکل گرفت. با ظهور دولت آل بویه و حمایت بی‌دریغ دولت‌مردان این سلسله زمینه برای تخصصی‌شدن پزشکی و شکل‌گیری شاخه‌هایی از این علوم فراهم شد. بر همین اساس شناخت جایگاه پزشکی در زمان آل بویه با تکیه بر تغییر و تحولات مبتنی بر تخصص‌گرایی از اهمیت به‌سزایی برخوردار است؛ این شناخت و بررسی براساس این سوال که: تخصص‌های پزشکی دوره آل بویه کدامند؛سامان یافته است.
نتایج تحقیق، بیانگر آن است که حمایت‌های بی‌دریغ امرای آل‌‌ بویه به‌خصوص عضدالدوله موجبات ارتقاء سطح بهداشت و درمان جامعه را به همراه داشته‌است؛ پیامد عامل فوق، جذب دانشمندان و پزشکان متخصص برجسته‌ای بود که بدون توجه به مشکلات گوناگون، به بهترین وجه به امر پزشکی و حتی انتقال اطلاعات طبی خود از طریق تهیه کتاب و حفظ آنها به صورت تألیف و ترجمه کارنامه درخشانی از خود به ‌جای گذاشتند..

کتاب الاقراباذین الکبیر، ترجمه از سریانی به عربی، از شاپور‌بن‌سهل کوسج (متوفی ۲۵۵هـ.ق.) یکی از افتخارات تمدن دورۀ اسلامی است که از سدۀ سوم هجری به یادگار مانده و خوشبختانه نسخی چند از آن در کتابخانه‌های ایران و جهان موجود است. مقالۀ حاضر با هدف بررسی کتب مربوط به دانش قرابادین مفرده و مرکبه (ترکیب گیاهان دارویی) در طب کهن به بررسی جایگاه کتاب قرابادین شاپور سهل به‌عنوان اولین کتاب نوشته شده در این موضوع پرداخته است. ضمن آن به بررسی ﻛﺘﺎب‌هایی دیگر در این فن که پس از شاپور نگارش یافته و از او متأثر شده، پرداخته شده است.

سابقه و هدف: قرابادین از جمله دانش‌های بسیار مهم در زمینه طب سنتی به شمار می‌آید. چرا که حاوی تجارب ارزنده پیشینیان درباره داروسازی و کابرد داروهاست. در این مقاله از  میان نسخ خطی فراوانی که در مورد علم پزشکی‌، به‌ویژه قرابادین نوشته شده است، به معرفی یکی از مهم‌ترین کتاب‌های عهد صفوی به نام  «قرابادین معصومی» اثر معصوم بن کریم‌الدین شوشتری شیرازی می‌پردازیم.تا تجارب ارزنده نویسنده را در این باره که کمتر شناخته شده است معرفی کنیم.

مواد و روش‌ها: پس از مطالعـۀ قدیمی‌ترین نسخۀ خطی این اثر در کتابخانـۀ مجلس و مقایسه آن با دیگر نسخ در دسترس از این رساله که در کتابخانه‌های ملی، مرکز اسناد دانشگاه تهران و مسجد گوهرشاد مشهد قراردارد، به جهت رفع کاستی‌های نسخۀ اصلی و یافتن ویژگی‌های برجسته «قرابادین معصومی» اقدام به تطابق آن با آثار مشابه‌ی چون ذخیره خوارزمشاهی، الاسباب و العلامات، قرابادین شفایی و قرابادین عقیلی شد.

یافته‌ها: این نسخه از حیث اطلاعات مهم داروشناسی و ارائـه نسخه‌های متفاوت برای بیماری واحد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. همچنین مؤلف در تألیف اثر ارزشمند خود از آرای بیش از چهل حکیم متقدم و معاصر خود استفاده کرد‌ه است که از حیث معرفی برخی پزشکان نام‌ برده شده  -که چندان شناخته شده نیستند - و نیز استفاده از منابع معتبر طبی حائز اهمیت است.

نتیجه‌گیری: به نظر می‌رسدکه این کتاب حاوی ابتکارات و تجربه‌های ابداعی نویسنده در ساخت و به کارگیری داروهاست که بر اهمیت مطالعه و شناخت این اثر از سوی علاقه‌مندان به طب سنتی می‌افزاید.

سابقه و هدف: کشور پهناور ایران با داشتن اقوام مختلف و آداب و رسوم متفاوت دارای گنجینه‌ای از طب سنتی است که در طی گذشت نسل‌ها تاکنون محفوظ مانده و دست‌یابی به آن‌ها تنها از طریق پرسش‌گری و کسب اطلاعات و نحوه مصرف سنتی گیاهان از این اقوام امکان‌پذیر می‌باشد. پژوهش اتنوبوتانی راهنمای ارزشمندی برای شناسائی گیاهان داروئی و داروهای گیاهی جدید می‌باشد. هدف از انجام این مطالعه، شناسایی برخی از گیاهان دارویی مهمی است که به‌طور گسترده به‌وسیلۀ مردم محلی در درمان و پیشگیری بیماری‌ها در شهرستان بیرجند مورد استفاده قرار می‌گیرند.  

مواد و روش‌ها: این بررسی با استفاده از پیمایش‌های صحرایی، باورها و اطلاعات مردمی و مطالعات اسنادی صورت گرفته است. گونه‌های گیاهی از مناطق مختلف شهرستان بیرجند جمع‌آوری شد و پس از شناسائی با استفاده از منابع معتبر به صورت هرباریومی خشک شدند. برای هر گونه گیاهی نام علمی، نام محلی، خاصیت درمانی رایج، اندام مورد استفاده و نوع گیاه تدوین شد.

یافته‌ها:‌ حاصل این تحقیق ۳۶ گونه‌ی گیاه داروئی بود که در ۲۲ خانواده قرار گرفت. خانواده‌های کاسنی (Asteraceae) و نعناعیان (Lamiaceae) بیشترین تعداد گونه‌های گیاهی شناسایی شده را شامل شدند (هرکدام ۵ گونه) بیشترین قسمت مورد استفاده در گیاهان مورد مطالعه در این منطقه، برگ و کاربرد عمده گیاهان مورد استفاده در ناراحتی‌ها و اختلالات دستگاه گوارشی و ادراری بود. همچنین اکثریت گیاهان شناسایی شده از نوع گیاهان دارویی، مرتعی بودند.

نتیجه‌گیری: با توجه به تنوع گیاهان دارویی در این منطقه و اهمیت گیاهان دارویی در پیش‌برد صنعت داروسازی کشور بهتر است جهت حفظ و حراست از این ذخایر ارزشمند و جلوگیری از از بین رفتن و نابود شدن گیاهان چاره‌ای اندیشید.

سابقه و هدف: در واکنش به نگرانی‌های روزافزون درباره معضل چاقی، سازمان‌های بهداشت سراسر جهان در جستجوی راه کارهایی جهت کنترل این عارضه‌اند. بر اساس مطالعات، داروهای شیمیایی موجود جهت چاقی، اثر بخشی اندکی داشته و از همه مهم تر، عوارضی را باعث می‌شوند که منجر به محدودیت مصرف آن ها می‌شود. از طرفی گرایش مردم به مصرف گیاهان دارویی در سال های اخیر افزایش یافته است. طب سنتی ایران نیز به عنوان یک مکتب طبی به این معضل توجه ویژه داشته و آن را یک بیماری می‌داند. در این تحقیق با مرور کتب اصلی طب سنتی عارضه چاقی مورد ارزیابی قرار گرفته و به بررسی دیدگاه طب سنتی از لحاظ درمان و روش های رفع آن پرداخته شده است.

مواد و روش‌ها: بدین منظور سه دسته مهم از کتب سنتی مرتبط شامل کتب پزشکی، مفردات و قرابادین با پوشش زمانی ۹۰۰ ساله مورد بررسی و تحقیق قرار گرفت.

یافته‌ها: در کتب پزشکی پس از ذکر عامل چاقی و برشمردن ضررها و بیماری های ناشی از آن به روش های کاهش وزن می‌پردازد که شامل تدبیر با غذا و امور حفظ صحت (تغییر سبک زندگی) می‌باشد. در کتب مفردات دارویی به دو دسته دارو اشاره شده است: داروهای مهزل (لاغر کننده) و داروهای مسقط اشتها. با بررسی کتب معتبر داروهای مفرد ۱۶ ادویه مهزل و ۱۴ ادویه مسقط اشتها استخراج شد. در کتب قرابادین نیز هشت فرمولاسیون مختلف مهزل متشکل از ۳۰ ادویه مفرده شناسایی شد.

نتیجه گیری: با توجه به شیوع چاقی و عوارض ناشی از آن و نیز قابلیت طب سنتی ایران، بررسی و آزمایش راهکارها و داروهای ارائه شده توسط این مکتب می‌تواند موضوع تحقیقات هدفمند و ارزشمندی جهت رفع این مشکل کمک کننده باشد.