|
طِبُ‌‌الاجساد (اصلاح و مداوای فلزات) و بازخوانی رابط طب و کیمیا در دوره اسلامی
|
| امین متولیان*، مهنازالسادات مرتضوی |
|
|
|
چکیده: (747 مشاهده) |
سابقه و هدف: طب‌الاجساد، مفهومی است که کیمیاگران دوره اسلامی برای فهم، تشخیص و اصلاح نواقص و زواید عارض بر اجساد (فلزات) سبعه مطرح کردهاند. آنها اجساد را همچون بدن انسان، در معرض فساد و مرض میانگاشته و میکوشیدند تا براساس روابط علمالمیزان، انحراف مزاج آنها را تشخیص دهند و بر اساس تدابیر کیمیایی از جمله ترکیب، این انحراف را برطرف و مزاج جسد را به وضعیت تعادلی خود نزدیک کنند. پیش ازاین و در بیشتر مطالعات رایج و موجود، مقوله اکسیر، یکی از مقولاتی بوده که بیشتر مورخان علم، برای فهم رابطه طب و کیمیا برآن متمرکز میشدند. اما دراین مقاله دیگر مفاهیم و روشهای رایج در طب‌الاجساد از جمله مزاج، خاصیت و ترکیب و تدبیر، نیز شرح داده شده است. مطالعات تاریخنگارانه مبتنی بر روش ترکیب که اساس طب‌الاجساد است، دامنه مطالعه درباب تعاملات طب و کیمیا را میتواند گسترش دهد.
مواد و روشها: این مقاله یک مطالعه کتابخانهای است که برای ساماندادن و نگارش آن چند رساله در صناعت کیمیا از سه حکیم کیمیاگر بزرگ دوره اسلامی یعنی جابربنحیان، مویدالدین طغرایی و اَیدَمُر جَلدکی، بررسی و بخشی از مباحث آنها در ارتباط با طب‌الاجساد، اصلاح و درمان اجساد ارائه شده تا مفاهیم پایه و روشهای اصلی در این دانش استخراج، شرح و تا حد ممکن بایکدیگر، مقایسه شوند. قبل از آن بر مبنای مقالات لاتینی، عربی و فارسی موجود و بر اساس جست‌وجوی مفهوم ارتباط طب و کیمیا در دوره اسلامی، پیشینهای مختصر از آن گزارش شده است.
یافتهها: بخش قابل‌توجهی از متون معتبرتر در کیمیای دوره اسلامی که متعلق به سه کیمیاگر نامدار این دوره است، به طب‌الاجساد اختصاص یافته است. در این بخشها، مواد و روشهایی برای مداوا و اصلاح امراض در اجساد سبعه معرفی شده که استفاده از آنها با آنچه طبیبان انجام میدادهاند مشابه است. بر اساس همین شباهت، در مواردی نیز اعضای بدن به قلم کیمیاگران توصیف و حتی رسم شده، علل امراض شرح و روشهایی نوآورانه برای درمان آنها پیشنهاد شده است.
بحث و نتیجهگیری: طب‌الاجساد شاخهای مطرح در متون کیمیاست که به‌واسطه شباهت مفاهیم و روشهای آن با مفاهیم و روشهای طب دوره اسلامی، میتواند محملی برای بازشناخت رابطه طب و کیمیا بهشمار آید. |
|
| واژه‌های کلیدی: اجساد، ترکیب، مزاج، خاصیت، کیمیا، طب |
|
|
|
نوع مطالعه: مروري |
موضوع مقاله:
تخصصي
دریافت: 1399/11/13 | پذیرش: 1399/9/10 | انتشار: 1399/9/10
|
|
|
|
|
|
|
| ارسال پیام به نویسنده مسئول |
|
|
|
| ارسال نظر درباره این مقاله |
|
|
|
