سابقه و هدف: مراحل مختلف تکوین جنین، برای قرنها از مجهولات و معماهای بشر بهشمار میرفت. نظرات و تألیفات دانشمندان طب ایرانی بهگونهای بوده است که اکنون نیز با وجود پیشرفتهای شگفتآور در علم جنینشناسی همچنان قابل توجّه بوده و میتواند منبع مهمی برای پژوهش در علوم امروزی باشد. در این ارتباط پژوهش حاضر با هدف «بررسی مراحل تکوین جنین از دیدگاه دانشمندان طب ایرانی قرن ۳ تا ۱۴هجری قمری و علم جنینشناسی» انجام شد. مواد و روشها: این پژوهش یک مطالعۀ کیفی تحلیل محتوا از نوع سوماتیو (Summative qualitative content analysis) است که با تمرکز بر کتب مرجع و مهم طب ایرانی با کلیدواژههای طب ایرانی، جنین و تکوین جنین انجام داده شده است. همچنین برای دستیابی به یافتههای نوین، پس از جستوجوی کلیدواژهها به زبان لاتین و عربی در پایگاههای Scopus,PubMed,SID,Noormags, و Google Scholar، تمامی یافتهها کدگذاری، طبقهبندی، مقایسه و در نهایت مکتوب شدند. یافتهها: در متون طب ایرانی مراحل تکوین جنین به هفت دوره تقسیم میشود: احالۀ اولی، دورۀ ماء یا نطفه؛ احالۀ ثانیه، مخلقه؛ احالۀ ثالثه، علقه؛ احالۀ رابعه، مضغه؛ احالۀ خامسه، ذکوری و اناثی؛ احالۀ سادسه، خلقت تمامی اعضاء و کامل شدن صورت جنین؛ احالۀ سابعه، نفخ روح؛ که بر اساس مبانی و مفاهیم طب ایرانی بیان شده، با مراحل زایگوتیک، رویانی و جنینی در منابع پزشکی نوین مغایرتی ندارد. نتیجهگیری: با توجه به کلینگر بودن طب مکمل و دقت نظر دانشمندان طب ایرانی، چه بسا با مطالعات دقیقتر در این آثار بتوان نظریههای جدیدی از کمیت و کیفیت مراحل تکوین جنین ارائه داد.
Shakeri T, Jokar A. Investigating the stages of embryonic development from the perspective of Persian medicine scientists during 3-14th century AH and modern embryology. jiitm 2020; 10 (4) :323-340 URL: http://jiitm.ir/article-1-1205-fa.html
شاکری طاهره، جوکار آسیه. بررسی مراحل تکوین جنین از دیدگاه دانشمندان طب ایرانی در بازه زمانی قرن ۳ تا ۱۴ هجری قمری و علم نوین جنینشناسی. مجله طب سنتي اسلام وايران. 1398; 10 (4) :323-340