سابقه و هدف: کتاب ده‌گانه ذخیره خوارزمشاهی، مهم‌ترین و مفصل‌ترین کتب پزشکی به زبان فارسی است که در اوایل قرن ششم ق توسط سید اسماعیل جرجانی تالیف شد. غنای علمی کتاب در حوزه دانش پزشکی، کثرت واژه‌های پزشکی فارسی  و گستردگی شمول داده‌های پزشکی آن، از ویژگی‌های بارز این اثر است. شناسایی و تفکیک مجموعه واژگان پزشکی کتاب ذخیره نه تنها می‌تواند ما را با مجموعه دانش پزشکی جرجانی آشنا سازد، بلکه این امکان را فراهم می‌آورد تا با تفکیک این واژگان، به ساختار دانش پزشکی در دوره جرجانی آگاهی یابیم. از این جهت ذخیره خوارزمشاهی می‌تواند به عنوان یکی از منابع اصلی از این مجموعه متون مورد استفاده قرار گیرد.

مواد و روش ها: شناخت ساختار دانش پزشکی در اندیشه جرجانی مهم‌ترین مساله این تحقیق است. در مقاله حاضر با هدف واکاوی اندیشه جرجانی در حوزه دانش پزشکی و شناسایی واژگان خاص تخصصی پزشکی، تعیین سطح معنایی و تفکیک این واژگان و بر اساس روش تحلیل کمی و ساختاری، ده کتاب نسخه خطی ذخیره خوارزمشاهی مورد بررسی قرار گرفته است.

نتیجه گیری و توصیه‌ها: اطلاعات ارائه شده در ذخیره خوارزمشاهی در چهار مجموعه کلی شامل اندام‌ها، بیماری‌ها، داروها و اصطلاحات مربوط به علائم و نشانه‌های بیماری ها و روش‌های بالینی و راه‌های معالجه، قابل شناسایی است. زیر مجموعه‌های هر یک از این مجموعه ها نیز در این بررسی شناسایی شده است. دستاوردهای این بررسی می‌تواند ما در جهت ترسیم فضای کلی تطور دانش پزشکی در تاریخ اسلام و در قرون اولیه اسلامی، و دست یافتن به دانسته‌های عمیق در این حوزه یاری دهد. همچنین می‌تواند ما را در تدوین ساختار دانش پزشکی در تمدن اسلامی و نیز در اندیشه جرجانی در حوزه اندام شناسی، بیماری شناسی و دارو شناسی کمک نماید.