سابقه و هدف: پرتودرمانی ناحیه لگن بیماران سرطانی باعث ظهور اسهال در بیشتر آنان می‌گردد. از دلایل احتمالی این رخداد به تغییر در فلور باکتریایی روده و افزایش نفوذ‌پذیری سلول‌های مخاطی روده می‌توان اشاره کرد. با توجه به اهمیت موضوع، در این مطالعه تاثیر عسل و سیاه‌دانه در کنترل اسهال این بیماران مد‌نظر قرار گرفت. عسل ماده مغذی سنتی است که خواص مهم موثر بر سلامت از جمله آثار ضد باکتری، آنتی اکسیدان، ضدالتهابی و پره‌بیوتیک دارد. سیاه‌دانه در طب سنتی برخی از کشورهای آسیایی از جمله ایران برای ارتقای سلامتی و درمان بسیاری از بیماری‌ها از جمله آسم، سردرد، برخی عفونت‌ها، فشار خون و اختلالات گوارشی نظیر اسهال مورد توصیه و استفاده بوده است.
مواد و روش‌ها:‌ این کارآزمایی بالینی تصادفی شده بر روی ۴۱ بیمار واجد شرایط انجام شد که در فاصله زمانی مهرماه ۱۳۹۱ تا اردیبهشت ۱۳۹۲ در بیمارستان حضرت سیدالشهدا(ع) تحت پرتودرمانی لگن (هر بیمار به مدت پنج هفته) قرار گرفتند. این بیماران به دو گروه تقسیم شدند: مصرف کنندگان مخلوط عسل و سیاه‌دانه (مصرف روزانه ۳۰ گرم عسل و ۳ گرم سیاه‌دانه) (۱۷= n) و گروه شاهد (۲۴= n). درجه اسهال با استفاده از شاخص the Common Toxicity Criteria of the National Cancer Institute و قوام مدفوع با استفاده از شاخص Bristol scale on stool consistency به عنوان شاخص‌های مهم اسهال ارزیابی شد.
یافته‌ها: میانگین سن گروه مورد ۶۲/۲۹ و میانگین سن گروه شاهد ۶۴/۱۷ سال بود. آزمون مدل خطی آمیخته نشان داد که مصرف مخلوط عسل و سیاه‌دانه تعداد دفع روزانه بیماران را نسبت به گروه شاهد به طور معنی ‌داری کاهش داده است (P = ۰.۰۰۴). آزمون من ویتنی نشان داد که درجه اسهال بیماران در هفته چهارم و پنجم در گروه مورد به طور معنی داری کمتر از گروه شاهد است (به ترتیب p = ۰.۰۰۱ و p = ۰.۰۰۲). همچنین آزمون من ‌ویتنی نشان داد که قوام مدفوع در گروه شاهد در هفته‌های چهارم و پنجم به طور معنی داری آبکی‌تر از گروه مورد بوده است (به ترتیب p = ۰.۰۰۵ و p = ۰.۰۱۵). آزمون دقیق نشان داد که گروه مورد به میزان معنی داری کمتر از گروه شاهد در طی پرتودرمانی نیازمند مصرف داروهای ضداسهال شدند (p = ۰.۰۲۸).
نتیجه‌گیری: به نظر می‌رسد مخلوط عسل و سیاه‌دانه باعث کنترل ابتلا به اسهال، کاهش نیازمندی به مصرف داروهای ضداسهال شده و تاثیر مثبتی بر قوام مدفوع در طی پرتودرمانی لگن دارد.‌