سابقه و هدف: کاهش توانمندی شناختی یک وضعیت پاتولوژیک است که در آن زوال حافظه، تفکر و قضاوت رخ می‌دهد. این وضعیت را می‌توان از اصلی‌ترین نشانه‌های زوال عقل دانست. با توجه به ضعف درمان‌های موجود جهت کنترل کاهش شناختی، مطالعات بیشتر جهت یافتن رویکردهای درمانی مؤثرتر، لازم است. در طب سنتی ایران گیاهان دارویی مختلفی برای درمان کاهش شناختی پیشنهاد شده است. هدف مطالعۀ حاضر بررسی اثربخشی این گیاهان در طب سنتی و منابع پزشکی مدرن و یافتن مکانیسم‌های فارماکولوژیک دخیل در القای اثرات درمانی گیاهان دارویی سنتی در علائم ناشی از کاهش شناختی است. مواد و روش‌ها: در مطالعۀ حاضر ماهیت، علائم و همچنین علل بروز پدیدۀ کاهش توانمندی شناختی در طب سنتی و پزشکی مدرن موردبررسی قرار گرفت. گیاهان دارویی سنتی دارای اثرات درمانی، از کتب طب سنتی شامل قانون ابن‌سینا، مخزن الادویه، قرابادین کبیر و ذخیرۀ خوارزمشاهی جمع‌آوری شد. نام علمی و مکانیسم اثر هریک از این مفردات به‌وسیلۀ انطباق با منابع مدرن و سایت‌های معتبر علمی از جمله Cochrane, PubMed و Scopus بررسی شد. یافته‌ها: براساس متون طب سنتی، کاهش حافظه و ناتوانی ذهنی از غلبه برودت و رطوبت در مغز پدید می‌آید؛ لذا گیاهان دارویی با طبیعت گرم و خشک می‌توانند در این بیماری اثربخش باشند. در این مطالعه برخی از گیاهان دارویی سنتی با تأثیر محافظتی یا درمانی بر روی آسیب‌های شناختی از جمله اسطوخودوس، املج، اهلیلج، بلادر، جعده و... ذکر شده‌اند. نتیجه‌گیری: ترکیبات طبیعی مورداستفاده در طب سنتی ایرانی در کنار ترکیبات فیتوشیمیایی استخراج‌شده از این داروها می‌توانند به‌عنوان الگویی برای طراحی داروهای جدید یا درمان مکمل داروهای رایج محسوب شوند. انجام مطالعات بالینی تکمیلی به‌منظور تأیید اثربخشی و ایمنی این داروها ضروری است.
Ghanbari B, Farzaei M H. A review of medicinal plants for prevention and treatment of cognitive decline in traditional Persian medicine. jiitm 2021; 12 (1) :63-70 URL: http://jiitm.ir/article-1-1372-fa.html
قنبری بیان، فرزایی محمدحسین. مروری بر گیاهان دارویی به‌منظور پیشگیری و درمان کاهش توانمندی شناختی
براساس طب سنتی ایرانی. مجله طب سنتي اسلام وايران. 1400; 12 (1) :63-70
