سابقه و هدف: دانش دندانپزشکی در تمدن اسلامی رشتهای مستقل از پزشکی محسوب نمیشد. پزشکان اسلامی دربارۀ طبیعت دندان، بیماریها، علل و راههای درمان آن بررسیهای بسیاری انجام دادند. آنان بیماریهای مختلف دندان را تحت عناوین متنوعی مانند پوسیدگی، تغییر اندازه و رنگ، شکستگی، ساییدگی، سوراخ شدن، کرمخوردگی، کُندی و لقشدن دندان بهطور دقیق توصیف کرده و کوشیدند علل ایجاد هر یک را توضیح دهند. مواد و روشها: این پژوهش مبتنی بر متون کهن پزشکی انجام گرفتهاست. مهمترین این منابع عبارتند از: فردوس الحکمه ابن ربّنطبری، قانون ابنسینا، کامل الصناعه علیبنعباس مجوسی و الحاوی رازی. در کنار آن از آثار جرجانی و معالجات البقراطیه احمد طبری و پزشکان مسلمان تا آغاز دوره صفویه (حک:۹۰۷ تا ۱۱۳۵ق) نیز استفاده شده است. با این حال مطالب دست اول در چهار منبع نخست یافت میشود. روش پژوهش در این مقاله بهصورت توصیفی است و در ادامه تلاش نویسندگان آن بود که یافتهها و دستاوردهای دندانپزشکی مسلمانان را با دندانپزشکی نوین -تا حد امکان- مطابقت دهند. یافتهها: پزشکان مسلمان پیشگیری از بیماری را بر درمان مقدّم میدانستند؛ بنابراین توصیه به کاربرد دهانشویه، مسواککردن، نخوردن برخی از موادّ خوارکی مانند ترشیها، شیرینیها، خوردنیهای بسیار سرد و بسیار گرم، مالیدن روغن بر دندانها به جهت حفظ سلامتی و ارتقای بهداشت دهان و دندان بوده است. به باور پزشکان مسلمان بسیاری از بیماریهای دندان، معلول طبع آدمی و رطوبت لثه است، از اینرو داروهایی برای تغییر مزاج و خشککردن لثه تجویز میکردند. روشهای درمانی شامل تجویز دارو، بادکشگذاشتن، داغگذاری بر روی دندان، حجامت و فصد بود که داروها به روش جویدنی یا داروهایی ساختنی که بر دندان چسبانده میشد، مالیدنی و مضمضهکردن استفاده میشد. علاوه بر کاربرد دارو، پزشکان از ابزارهای خاص دندانپزشکی برای مداوا استفاده میکردند. پرکردن دندان، ترمیم دندانهای پوسیده و شکسته، سفتکردن دندانهای لق شده و جرمگیری از جمله روشهای معمول برای مداوای دندان بود. بحث و نتیجهگیری: شیوه پیشگیری و مداوای دندانهای ناسالم در طب سنتی که با تجویز داروهای گیاهی و حیوانی بود، به شناسایی گیاهان دارویی و اثربخشی آنها در درمان بیماریها دلالت دارد. بنابراین روش طبابت و داروهای کاربردی پس از تأیید میتواند در دندانپزشکی نوین مورد استفاده قرار گیرد.
Farkhondehzadeh M, Gohari Fakhrabad M. Dental diseases and therapeutic methods in Islamic civilization. jiitm 2018; 8 (4) :463-467 URL: http://jiitm.ir/article-1-920-fa.html
فرخندهزاده محبوبه، گوهری فخرآباد مصطفی. بیماریهای دندان و روشهای درمانی آن در تمدن اسلامی. مجله طب سنتي اسلام وايران. 1396; 8 (4) :463-467