سابقه و هدف: شونیز با نام‌های سیاهدانه، حبه‌السودا و کلونجی، یکی از باستانی‌ترین گیاهان شناخته شده است، با طبیعت گرم و خشک در درجۀ سوم، در درمان بیماری‌های مختلفی مورد استفاده بوده است. سیاهدانه گیاهی علفی و یک‌ساله است که زمان گل‌دادن آن، اواخر اردیبهشت تا تیرماه است. دانه‌های این گیاه سیاه‌رنگ، سه‌گوش و معطر است و در صورتی که له شوند بوی تندی از آن‌ها ساطع می‌شود. با توجه به کاربردهای فراوان گیاه، هدف از این مطالعه، بررسی ماهیت شونیز در منابع طب سنتی و تطبیق آن با خصوصیات گیاه‌شناسی سیاهدانه و تبیین نام علمی دقیق، همچنین کاربردهای سنتی و فارماکولوژیکی آن بود. مواد و روش‌ها: ماهیت و افعال و خواص سیاهدانه از منابع طب سنتی ایران و مطالعات جدید استخراج و مقایسه شد. یافته‌ها: در مقایسۀ ماهیت شونیز و سیاهدانه نکات مشابهی در شکل برگ‌ها، گل، میوه و دانه یافت شد. در منابع طب سنتی ایران، شرح کاربرد آن در درمان طیف وسیعی از بیماری‌های دستگاه گوارش، مجاری ادراری و بیماری‌های تنفسی و پوستی ذکر شده است. امروزه سیاهدانه به‌عنوان یکی از گیاهان با اهمیت در جهان بوده و مطالعات گسترده‌ای روی اثربخشی این گیاه و مواد مؤثره آن (به‌ویژه تیموکینون) بر بیماری‌های گوناگون انجام شده است که می‌توان به اثرات ضددرد و ضد‌التهاب، پایین‌آورندگی قند خون، کاهش کلسترول، ضدتومور و اثرات مثبت بر عملکرد دستگاه تنفسی اشاره کرد. نتیجه‌گیری: بررسی‌های انجام‌شده در متون طب سنتی و گیاه‌شناسی نوین نشان می‌دهد که شونیز معادل گونه Nigella sativa .L است و در منابع طب سنتی و رایج، استفاده از گیاه در درمان بیماری‌های دستگاه تنفسی و گوارشی پیشنهاد شده است.
