سابقه و هدف: مسمومیت خوراکی یکی از انواع شایع مسمومیت بوده که در اثر تناول مواد غذایی، داروها و مواد سمی از راه دهان ایجاد می‌شود. با توجه به ذخایر ارزندۀ طب ایرانی، هدف از این مطالعه تعیین طبقه‌بندی، تشخیص و درمان مسمومیت‌های خوراکی در قرون سوم تا هفتم هجری در متون تاریخی پزشکی ایران اسلامی است. مواد و روش‌ها: این پژوهش یک مطالعۀ مروری است. در این مطالعه لغات کلیدی به زبان فارسی، عربی و انگلیسی در کتاب‌های فردوس الحکمه فی الطب، القانون فی الطب، الحاوی فی الطب و ذخیرۀخوارزمشاهی و پایگاههای علمی داخلی و بینالمللی جستوجو شدند و مطالب موردنظر فیش‌برداری و سپس مورد مطالعه و تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. در انتهای امر نتایج استخراج شده با استفاده از یک تیم دو نفره از تخصصهای طب ایرانی و تاریخ علوم پزشکی جمعبندی و در نهایت نتایج گزارش شد. یافته‌ها: نتایج اصلی این مطالعه نشان داد که اطبای طب ایرانی مسمومیت‌های خوراکی را براساس مزاج، نوع مفردۀ سمی (گیاهی، حیوانی و معدنی)، کشندهبودن مادۀ سمی و گوهر درونی ماده طبقه‌بندی می‌کردند. روش‌های تشخیصی شامل معاینه و بررسی دقیق بیمار، استشمام بدن بیمار، بررسی مادۀ قیشده و به‌کارگیری جانوران و پرندگان خانگی بوده است. در درمان مسمومیت از درمان‌های عمومی مانند اقدام سریع، قیکردن، خوردن شیر، حقنه کردن و درمان‌های اختصاصی متناسب با نوع و جنس سم و نیز اقدامات دارویی و غیردارویی استفاده می‌کردند. نتیجه‌گیری: یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد که الگوهای معرفی شده در متون طبی تاریخی ایران در مورد طبقه‌بندی، تشخیص و درمان مسمومیت‌های خوراکی با شرایط عصر حاضر مشترکات زیادی دارد. بنابراین می‌توان با بازنگری متون و تحقیق و کارآزمایی‌های بالینی درباره خواص داروها و مفردات طب سنّتی، به سرنخ‌های تازه‌ای برای روش‌های جدیدتر، آسانتر، در دسترس‌تر و کم‌عارضه‌تر در درمان مسمومیت‌های خوراکی یا ارتقای روش‌های فعلی دست یافت.
Nasiri E, Rezaei Orimi J, Moallemi M, Padashi S. Evaluation, diagnosis and treatment of oral poisoning in four Persian medical texts. jiitm 2021; 11 (4) :381-400 URL: http://jiitm.ir/article-1-1331-fa.html
نصیری ابراهیم، رضایی اوریمی جمال، معلمی مصطفی، پاداشی سهراب. بررسی، تشخیص و درمان مسمومیت خوراکی در چهار متن طبی ایرانی. مجله طب سنتي اسلام وايران. 1399; 11 (4) :381-400
